به گزارش دیوان اقتصاد به نقل از ایرنا، پنج شنبه چهارم خردادماه( 24 ام می) طرح تحریم های جدید ایران، که اعمال تحریم های جامع غیر هسته ای علیه ایران را خواستار شده بود، در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا به تصویب رسید. پیش نویس این طرح سوم فروردین ماه امسال (23 مارس) به این کمیته ارائه و به درخواست اروپایی ها رای گیری درباره آن به بعد از انتخابات ایران موکول شده بود.
موشک های بالستیک، تروریسم(تحریم برخی سازمان و افراد در ایران)؛ محوریت تحریم های جدید غیر هسته ای آمریکا علیه ایران است. اگرچه تهیه کنندگان طرح تحریم های جدید علیه ایران ادعا می کنند که طرح یادشده بر روند برجام بی تاثیر است، اما ادعاهای دیگر حاکی از این است که این طرح نقض برجام به شمار می رود یا دست کم می تواند زمینه را برای نقض برجام فراهم کند.
برجام در 24 تیر 94 میان ایران و گروه کشورهای 1+5 به امضا رسید و از 26 دی ماه اجرایی شد. برجام تعهداتی برای دو طرف توافق به همراه داشت از جمله اینکه ایران می بایست تعهداتی را درباره برنامه هسته ای به انجام می رساند تا به واسطه این اقدامات، تحریم های هسته ای لغو شود.
با اعمال دور تازه ای از تحریم های آمریکا علیه ایران که این بار به بهانه تروریسم و موشک های بالستیک و تسلیحاتی در کمیته روابط خارجی سنا، تصویب شد، این پرسش را ایجاد می کند که آیا تحریم های به اصطلاح جامع آمریکا علیه ایران که در چند روز اخیر به تصویب رسیده است، به معنای نقض برجام خواهد بود یا خیر؟
برای پاسخ به این پرسش پژوهشگر ایرنا با «علی خرم» تحلیلگر، کارشناس روابط بین الملل و نماینده اسبق ایران در دفتر ژنو سازمان ملل متحد و همچنین «فؤاد ایزدی»، تحلیلگر مسائل بین الملل و استاد دانشگاه مطالعات جهان دانشگاه تهران به گفت و گو پرداخت.
خرم اعمال تحریم با موضوع هسته ای را نقض برجام دانست و گفت: تحریم های با موضوع تروریسم، حقوق بشر و برنامه های موشکی و تسلیحاتی، مستقیما به معنای نقض برجام نخواهد بود.
ایزدی نیز تحریم های جدید علیه ایران را مادر تحریم ها عنوان کرد و افزود: مقامات سابق آمریکایی نیز تحریم های جدید را نقض برجام می دانند و با تصویب قانون تشدید تحریم ها در کنگره آمریکا، از برجام جز پوسته ای باقی نمی ماند.

** آمریکایی ها در اجرای تعهدات خود دبه درآوردند
ایزدی در خصوص اینکه آیا تحریم های آمریکا علیه ایران نقض برجام است یا نه، گفت: قبلا اگر گفته می شد که تحریم ها نقض برجام است، مخالفت با دولت و سیاسی کاری قلمداد می شد در صورتی که هم اکنون خود آقای کری وزیر خارجه سابق و همچنین «آدام زوبین» معاون سابق وزارت خزانه داری آمریکا، لایحه تحریم های جدید علیه ایران را مغایر با روح برجام می دانند. زمانی که طرف مقابل تعهد را نقض می کند به صورتی که مقامات سابق آن کشور، آن را زیر سوال می برند، این نقض معمولی نیز نیست. اگر قانون تشدید تحریم های ایران در کنگره تصویب شود، از برجام جز پوسته ای باقی نمی ماند.
وی افزود: براساس توافق ژنو اصل برجام این بود که ایران در عرصه هسته ای محدودیت هایی را بپذیرد و پس از آن تحریم های هسته ای لغو شود. الان ایران به تعهدات خود عمل کرده و طرف مقابل نیز لغو نکرده است بلکه در پاره ای موارد تحریم ها به حالت تعلیق درآمده و اینکه لغو تحریم ها پس از 8 سال صورت خواهد گرفت. یعنی اگر ایران به تعهدات خود عمل می کرد بدون هیچ شرط و شروطی، تحریم ها باید لغو می شد. در صورتی که در حال حاضر متن قانون جدید شرط دیگری می گذارد به این معنا که حتی اگر به تعهداتش عمل کرده باشد، آمریکا ملزم به اجرای تعهدات و لغو تحریم ها نیست.
استاد دانشکده مطالعات جهان با بیان اینکه در قانون جدید تحریم های ضد ایرانی، شمول بیشتری نسبت به گذشته دارد، افزود: لذا اصل برجام که لغو تحریم های هسته ای بود کاملا زیر سوال می رود و تحریم ها نیز بیشتر از پیش می شود و تحریم جدید مادر تحریم ها است. زیرا قبل برجام اشخاص و شرکت ها را در لیست تحریم قرار نمی دادند اما در زمان حاضر نه تنها آنها به جای خود باقی است بلکه در مقطع جدید یک قدم جلوتر رفته اند و افرادی که جایگزین می شود نیز شامل قانون جدید تحریم می شوند.
وی با اشاره به قطعنامه1929، اظهار کرد: در برجام بحث بر سر تحریم های هسته ای بود که تحریم های ایران مشروط به اجرای تعهدات خود، پس از 8 سال لغو شود. تحریم های موشکی بنابراین قطعنامه صورت گرفت، در قطعنامه استنباط این بود که چون ایران
در موضوع هسته ای به تذکرات آنها توجهی نکرده است؛ برنامه موشکی ما را تحریم کردند. بر اساس همین قطعنامه هم اکنون با اجرای تعهدات برجام از سوی ایران، قطعا باید تحریم های موشکی برداشته می شد در صورتی که چنین نشد. آمریکایی ها در این قضیه دبه درآوردند. در حالی که هم روسیه و چین و هم اروپایی ها حاضر بودند از ایران جانبداری کنند، زیرا بر اساس قطعنامه 1929باید تحریم های موشکی برداشته می شد منتهی آمریکایی ها بر محدودیت های بیشتر اصرار کردند و در ایران نیز چون می خواستند به توافق برسند، این موضوع را پذیرفتند.
ایزدی ضمن اشاره به تعلیق تحریم های کنگره آمریکا تا پس از انتخابات ایران، افزود: دلیل این کار به خواست اروپایی ها باز می گردد و نشانه خوبی نبود. زیرا آمریکایی ها در رودربایستی کاری را انجام نمی دهند. شکی نیست که در این قضیه با اروپایی ها توافق کرده اند که تحریم ها به پس از انتخابات موکول شود به شرط آنکه اروپایی ها نیز هنگام تصویب تحریم ها به آن اعتراض نکنند. نتیجه آن شد که در تصویب تحریم ها، هیچ مخالفتی از سوی اروپایی ها صورت نگرفت.
این تحلیلگر روابط بین الملل با طرح این پرسش که « چرا آمریکایی ها به قانون جدید بندهای جدیدی اضافه می کنند؟» گفت: زیرا متوجه شدند که هر اندازه به ایران فشار بیشتری بیاورند مجبور نیستند برای آن هزینه ای بپردازند. در حوزه تحریم ها نیز چون برای آن هزینه ای نمی پردازند، مدام بر ادامه و تشدید آنها اصرار می کنند.
ایزدی سپس با طرح پرسشی دیگر مبنی بر اینکه «در مقابله با این روند آمریکایی ها باید چکار کرد؟» گفت: ما باید در حوزه هایی که قابلیت دارد برای آمریکایی ها هزینه ایجاد کنیم، اما متاسفانه ما این کار را نمی کنیم. نه تنها به هزینه های آمریکایی ها اضافه نمی کنند بلکه از میزان هزینه های آنها کم می کنند. هم اکنون در داخل کشور می گویند که ما در حوزه های دیگر نیز تحریم ها را لغو می کنیم این یعنی اینکه ما آمادگی دادن امتیاز بیشتر را داریم و نتیجه آن تحریم هایی می شود که تصویب آنها از سوی آمریکایی ها ادامه می یابد.

** تحریم های غیرهسته ای آمریکا نقض برجام نیست
خرم درباره این پرسش که آیا تحریم های موشکی و تسلیحاتی ایران از سوی آمریکایی ها، نقض برجام است یا خیر؟ به پژوهشگر ایرنا گفت: این موضوع پیش تر نیز مطرح بود چنانکه تحریم هایی نیز که در زمان ریاست جمهوری آقای اوباما قرار بود تصویب شود، نقض برجام شمرده می شد و همه جهان نظر دادند که نقض برجام نیست. الان هم از این نظر تفاوتی نکرده است.
اگر تحریم هایی باشد که در موضوع هسته ای قرار گیرد، مسلما نقض برجام است و اما تحریم هایی با موضوع تروریسم، حقوق بشر و موشکی و تسلیحاتی، مستقیما نقض برجام نیست، مگر اینکه نظر آمریکایی ها این باشد که از شیوه های دیگر ایران را تحریم کنند تا اینکه ایران عصبانی شود و به دست خود برجام را نقض کند. حالا ممکن است ایران عصبانی شود یا نشود.
وی با اشاره به هشدار «جان کری»، وزیر خارجه سابق آمریکا درباره وضع تحریم های جدید کنگره علیه ایران، گفت: آن چیزی که اخیرا آقای کری به سنا نوشت، دال بر این بود که کاری که می کنید باعث دلخوری ایران می شود و ایران نسبت به تشدید تحریم ها واکنش نشان می دهد و این موضوع باعث نقض خود به خودی برجام می شود. در واقع هشدار آقای کری درباره نقض احتمالی برجام در آینده، آن هم در صورت تشدید تحریم ها و موضع گیری ایران است. ما چیزی نداریم که نشان دهد تحریم در زمینه ای دیگر نقض برجام باشد.
این تحلیل گر مسائل بین الملل، با اشاره به قطعنامه 2231 نیز گفت: این قطعنامه از ایران به صورت اخلاقی می خواهد که به توسعه موشکی خود نپردازد. اما به صورت دستوری و آمرانه به عنوان یک قطعنامه چنین چیزی را نمی گوید. در نتیجه نمی توان گفت که آیا قطعنامه 2231 در صورتی که ایران توسعه موشکی بدهد یقینا نقض شده است یا نه. مفسر آن خود اعضای دائم شورای امنیت خواهد بود که آیا برداشت آنها این است که از این طریق قطعنامه 2231 نقض شده یا نه؟ در این میان اما ممکن است آمریکایی ها، توسعه برنامه موشکی ایران را بهانه قراردهند و از این طریق سعی کنند استحکام قطعنامه را از بین ببرند.
خرم ، تناقض موجود درباره اصرار آمریکایی ها براعمال محدودیت های تسلیحاتی برای ایران و همچنین انعقاد قرارداد تسلیحاتی آنها با عربستان را ناشی از زنجیره دشمنی علیه ایران برشمرد و گفت: ایران در این زمینه هنوز راهکاری ارائه نداده تا جلوی این زنجیره را بگیرد و مرتب به حلقه های این زنجیر اضافه می شود. این یک خطر جدی است و حتما باید در جمهوری اسلامی ایران و وزارت خارجه برای این موضوع چاره اندیشی شود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا ادامه فعالیت های تسلیحاتی و موشکی کشور، اجرای برجام را تحت تاثیر قرار می دهد یا نه؟ اظهار کرد: اگر ما می خواهیم استحکام قطعنامه 2231 باقی بماند، باید در این مورد چاره اندیشی کنیم. فعالیت های ما از نظر ظاهری به قطعنامه ضربه ای نمی زند اما ممکن است آمریکایی ها از این موضوع سوءاستفاده کنند و نظر خود را به اعضای دائم شورای امنیت نیز القاء کنند و همین مساله نیز اجرای برجام را با مشکلاتی روبرو کند.
خرم با اشاره به موضع اروپایی ها درباره ادامه تحریم های موشکی ایران گفت: اروپایی ها به اندازه آمریکایی ها با ایران مخالف نیستند، اما با توسعه برنامه موشکی ایران مخالفت دارند. بنابراین اگر برنامه موشکی ایران خیلی مشکل ساز شود و آمریکایی ها، این مساله را در دایره توجه اروپایی ها قرار بدهند؛ این احتمال وجود خواهد داشت که اروپایی ها نیز با سیاست های آمریکایی ها در این قضیه همراهی کنند.