به گزارش دیوان اقتصاد ، یکی از ایده ها و راه های به حاشیه کشاندن دلار، گفت وگو و تعامل با کشورهای طرف معامله برای جایگزین کردن ارز ملی در عرصه تجارت فیمابین است، موضوعی که در حال حاضر در برخی اقتصاد های دنیا عملیاتی شده است ، با این حال و با وجود رایزنی های مختلف هنوز نتایج امید بخشی حاصل نشده است.

اما یکی از مسائلی که شاید از اصلی ترین علل به فراموشی سپردن اقدامات جدی برای تعریفی درست از جایگاه دلار باشد را بتوان فروکش کردن بحران های ارزی در کشور دانست.

این درحالی است که اگر منصفانه تعداد روزهای تاثیرگذاری منفی دلار امریکا در بازار ایران را با نقطه مقابل آن مقایسه کنیم ، در می یابیم که این ارز قدرتمند جهانی همیشه مشکل آفرین شده است ، فشارهای تحریمی ایران در سال های 90 و 91 و وابستگی کشور به این ارز دردسر ساز و بتازگی نیز مسائل ماه های اخیر در خصوص نوسانات ارز تازه ترین آثار ملموس ارز بر بازار ایران به شمار می آید .

یکی از راه هایی که بتازگی از سوی بانک مرکزی مورد توجه قرار گرفته است ، مدیریت بازار مبادلات ایران با حذف این پول قدرتمند از ثبت سفارش هر گونه واردات کالا است .

رویکردی که اواخر بهمن ماه امسال در نامه رییس کل بانک مرکزی به متولی متولی صنعت و تجارت کشور کلید خورد .

در نامه ولی الله سیف به محمد شریعتمداری آمده است : حسب اطلاعات واصله همچنان امکان ثبت سفارش واردات کالا با ارز دلار آمریکا در سامانه های سازمان توسعه تجارت مهیا بوده و درصد قابل توجهی از مجموع ثبت سفارش های انجام شده با این ارز صادر شده است.

دراین نامه که 24 بهمن ماه ارسال شده آمده است : در حالی که به علت تداوم تحریم های اولیه ایالات متحد، دسترسی شبکه بانکی کشور به سیستم های دلاری به طور کامل قطع می باشد، ثبت سفارش به دلار آمریکا به مفهوم استفاده از شبکه صرافی به منظور تامین مالی واردات است. این شرایط از یک سو سبب افزایش تقاضای دلار آمریکا در صرافی ها شده و از سوی دیگر در تناقض فاحش با تاکیدات مداوم مقام محترم ریاست جمهوری مبنی بر انتقال گردش مالی تجارت کشور از صرافی به شبکه بانکی کشور می باشد.

رییس کل بانک مرکزی در این نامه با تاکید براینکه سیاست ارزی کشور رویکرد حذف کامل دلار است از وزیر صنعت خواسته است به قید فوریت از صدور ثبت سفارش به دلار آمریکا ممانعت به عمل آورند.»

در پی این درخواست، سازمان توسعه تجارت به دستور وزیر صنعت، ثبت سفارش کالا به دلار آمریکا را ممنوع کرد.

این اقدام بانک مرکزی که البته شامل درخواست‌هایی که قبل از این تاریخ مجوز هشت رقمی ثبت سفارش خود را دریافت کرده‌اند نمی‌شود. موجب واکنش های مختلفی شد .

برخی کارشناسان می گویند: دلار در اقتصاد جهانی دارای دو نقش متفاوت است. در نقش نخست با توجه به مرجعیت این ارز برخی کالاها بر اساس دلار قیمت‌گذاری می‌شوند. اما از نقش دوم به عنوان نقش عملیاتی یاد می‌شود که در آن کشورها تسویه‌های تجاری خود را بر اساس آن انجام می‌دهند. با توجه به اینکه ایران به واسطه تحریم‌های آمریکا از مکانیسم تسویه دلار نمی‌تواند استفاده کند، سیاست‌گذاران تصمیم به حذف دلار و جایگزینی سایر ارزها گرفته‌اند. از اثرات اجرایی شدن این تصمیم، از یک سو انتقال تامین مالی واردات از صرافی به شبکه بانکی و از سوی دیگر کاهش نقش دلار در تجارت است.

با توجه به آنکه عمده جریان تجاری ایران بر مبنای ارزهای دیگر به‌ خصوص یورو است، تصمیم اخیر را می‌توان چرخشی از دلار به سوی یورو در عملیات تجاری ایران توصیف کرد. در واقع سیستم ثبت سفارش بر پایه دلار به سیستم ثبت سفارش بر پایه یورو تبدیل می‌شود. این تصمیم حلقه اولیه‌ای است که در ادامه با جایگزین‌های دیگری تکمیل می‌شود. پیش‌از این بانک مرکزی اعلام کرده بود قصد دارد مبنای ارز گزارشگری را نیز از دلار به یورو تغییر دهد.

رییس مجمع واردات به عنوان مجموعه ذینفع در این موضوع یکی از مخالفان این دستورالعمل است ، علیرضا مناقبی در گفت وگویی از آنچه که آن را تصیمات یکباره و ناگهانی می نامد انتقاد می کند .

به اعتقاد وی ، تغییر نوع ارز در ثبت سفارش، با هر دلیلی که بخواهد پیاده‌سازی شود، نیازمند هماهنگی‌هایی است که قطعاً بیش از یک روز، زمان نیاز دارد.

وی می افزاید : بخشنامه اخیر ابنک مرکزی به این معنا است که بازهم اقتصاد قربانی شتابزدگی شده است .

« برخی تصور می‌کنند که مختل شدن فعالیت تجار، به کاهش تقاضای ارز می‌انجامد و در نهایت صرفه‌جویی ارزی در کشور صورت می‌گیرد، حال آنکه بخش عمده‌ای از واردات کشور، مواد اولیه و اقلام واسطه‌ای خطوط تولید است و با مختل شدن واردات این کالاها، در واقع تولید کشور، گرفتار نوسان می‌شود.»

به اعتقاد این فعال بخش خصوصی با چنین شتابزدگی‌هایی، علاوه بر اینکه نظم اقتصادی بنگاه‌ها مخدوش می‌شود، هزینه‌های جدیدی نیز به‌صورت غیرمستقیم برای مصرف کننده ایجاد می‌شود.

از طرفی محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات ایران در باره تغییر جهت ثبت سفارش از دلار به یورو می گوید :  این مسئله از مدت‌ها پیش با توجه به برخی محدودیت‌ها مطرح بوده است.

وی با اشاره به دلایل چنین اقدامی گفت: هر چقدر فاصله ما در مبادلات تجاری از دلار بیشتر شود، مشکلات کمتر می‌شود، بنابراین به نظر می‌رسد، این تصمیم به دلیل کنترل سیاست‌های سخت‌گیرانه آمریکا و فشارهای این کشور بر ما اتخاذ شده است. از بعد دیگر به نظر می‌رسد این تصمیم در راستای کاهش تقاضای دلار در بازار و مدیریت واردات اتخاذ شده است.

لاهوتی در ادامه با اشاره به تاثیر ممنوعیت ثبت سفارش با دلار آمریکا بر فعالیت اقتصادی و فعالان اقتصادی گفت: معاملات تعدادی از کالاها براساس نرخ دلار است، به عنوان مثال نفت را نمی‌توان با یورو یا روپیه معامله کرد و همچنین خرید خودروهای ژاپنی و کره‌ای فقط با دلار امکان پذیر است.

وی با بیان اینکه البته معاملات تجاری در کشورهای اروپایی با یورو امکان‌پذیر است، تصریح کرد: اما نرخ برخی کالاهای بورسی از قبیل پتروشیمی‌ها براساس دلار تعیین می‌شود و بسیاری از کالاهای وارداتی واحد پول بین‌المللی آن براساس دلار است.

رئیس کنفدراسیون صادرات ایران اظهار داشت: بر این اساس و به دنبال این تصمیم اتفاقی که در مبادلات تجاری می‌افتد، بدین صورت است که خریدار اولا با محدودیت در خرید مواجه می‌شود، زیرا باید به فروشنده کالا اعلام کند که نرخ دلار را براساس نرخ روز تبدیل به یک واحد پول دیگر کند و در موقع پرداخت پول هم فروشنده باید برآورد کند که آیا آن میزان دلار را دریافت می‌کند یا خیر؟

لاهوتی گفت: بنابراین یک وارد کننده به صورت رسمی باید هزینه خرید و فروش ارز را پرداخت کند و پرداخت چنین هزینه‌ای افزایش قیمت را به دنبال دارد.

وی در پاسخ به این سوال که ممنوعیت ثبت سفارش با دلار می‌تواند منجر به افزایش قیمت یورو شود، گفت: عوامل مختلفی بر این مسئله می‌تواند تاثیر بگذارد، به هرحال کاهش تقاضا در دلار منجر به افزایش تقاضا در یورو می‌شود.

هر چند که از نگاه برخی فعالان حوزه تجارت این اقدام بانک مرکزی بدون هماهنگی با آنها صورت گرفته اما در هر حال باید روزی به قدرت نمایی دلار آمریکا در عرصه تجارت ایران خاتمه داد می شد که به نظر می رسد این روز فرا رسیده است .

موضوعی که مهدی کسرایی پور مدیرکل سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی به آن پرداخت.

وی عنوان کرد: «شبکه بانکی ایران سال‌هاست به دلیل تحریم‌های مربوط به تسویه دلاری، امکان استفاده از ارز دلار آمریکا را ندارد و وارد کنندگان کالا از طریق صرافی‌ها اقدام به نقل و انتقال دلار می‌کنند. از این رو، اگر واردکنندگان بخواهند ارز مورد نیاز خود را از بانک‌ها تامین کنند، امکان استفاده از دلار را ندارند و باید از دیگر ارزهای جایگزین استفاده کنند».//