به گزارش دیوان اقتصاد به نقل از ایرنا، نوسانات نرخ ارز در ماه های اخیر، از یکسو به معاملات محصولات فلزی و پتروشیمی در بورس کالا رونق داده و از سوی دیگر انتقادهایی را مبنی بر افزایش قیمت ها و کمبود عرضه به دنبال داشته است.

عرضه محصولات پتروشیمی و فلزی با نرخ ارز 4200 تومانی که باعث ارزانی آنها نسبت به کشورهای همسایه می شود، سبب جولان دلالان و سوداگرانی شد که اقدام به صادرات این محصولات می کنند.

حامد سلطانی نژاد در گفت وگو با ایرنا می گوید: برخی که فقط نام تولیدکننده پایین دستی را یدک می کشند، اقدام به خام فروشی مواد اولیه از بورس می کنند که این موضوع، باعث تقاضای کاذب در بازار شده است. این افراد محصولات را با قیمت پایین خریداری کرده و به قیمت بالاتر در سایر کشورها می فروشند.

وی می گوید: حتی نوسان نرخ ارز باعث شده برخی مس را با قیمت پایین از بورس کالا خریداری کرده و سپس با تبدیل کردن به قراضه، آن را با قیمت بالاتر به کارخانه بفروشند.

سلطانی نژاد در رابطه با تدابیر جلوگیری از مشکلات در زمینه م.انع ایجاد شده برای دسترسی تولیدکنندگان واقعی بخش پایین دستی به عرضه محصولات در بورس کالا گفت :   بسیاری از این اتفاقاتی که رخ می دهد مربوط به خود بورس نیست و ریشه در سایر بخش ها دارد. بورس یک بازار و فضایی برای معاملات شفاف است. در شرایط کنونی با توجه به اینکه قیمت های پایه بورس براساس ارز تک نرخی بررسی و تایید می شود سبب پایین آمدن قیمت پایه شده است و در مواردی قیمت ها به سطح دیماه و بهمن ماه سال گذشته برگشته؛ این امر سبب شده است که تقاضای تولیدکنندگان بخش پایین دستی افزایش یابد.

از سوی دیگر، با توجه به اینکه نظارت لازم بر معاملات محصولات نهایی بعد از بورس کالا توسط دستگاه های مسئول صورت نگرفته است عده ای اقدام به سوءاستفاده از این موضوع کرده و با استفاده از خلاءهای موجود، محصولات را به صورت خام صادر می کنند. این افراد که فقط نام تولیدکننده را یدک می کشند و اقدام به خام فروشی مواد اولیه می کنند، بخشی از تقاضای کاذبی هستند که وارد بازار شده است.

ورود این تقاضای کاذب سبب بروز چالش برای برخی از مصرف کنندگان واقعی شده است. به عبارت دیگر در حال حاضر، مشکل عمده ای در بخش عرضه وجود ندارد، بلکه بحران تقاضا سبب ایجاد مشکلات در بازار شده است.

وی در مورد رفع مشکل سامانه بهین یاب که نتوانسته است صف تولیدکنندگان واقعی بخش پایین دستی از دلالان را مشخص کند، گفت: در حوزه محصولات پتروشیمی، خریداران از طریق سامانه بهین یاب به بورس معرفی می شوند. این سامانه با هدف این راه اندازی شد که تولیدکنندگان واقعی شناسایی و به بورس معرفی شود. با توجه به وجود تقاضای بیش از تولید در برخی کالاها در این سامانه، برای بهبود بهین یاب مذاکراتی با وزارت صنعت داشته ایم که امیدواریم به کارآمدتر شدن آن کمک کند.

در هفته های گذشته پیشنهادهایی نیز داده شده است که در حوزه محصولات مختلف عملکرد سال های گذشته شرکت ها ملاک فعالیت در سال جاری باشد. این طرح، در «مس کاتد» و «پلی اتیلن ترفتالات» بطری انجام شده است و برای سایر کالاها نیز باید بررسی ها صورت گیرد تا ملاکی برای تشخیص تولیدکننده واقعی از غیرواقعی مشخص شود.

مدیرعامل بورس کالا در رابطه با اقدامات بورس کالا برای برخورد با متخلفان و شفاف سازی عرضه کالا به بخش پایین دستی گفت : شرکت های پایین دستی، باید اظهارنامه مالیاتی ارایه کنند تا اگر تخلفی صورت گرفته و کالا را برای تجارت و نه تولید خریداری کرده اند آشکار شود. البته عموم صنایع پایین دستی ما صنایع شریف و تولیدکنندگان واقعی اند که طرفدار شفافیت نیز هستند.

از جمله تخلف هایی که چندی پیش آشکار شد، مربوط به شرکت های ثبت شده در مناطق آزاد بود. این شرکت ها به نام تولیدکنندگان بخش پایین دستی اقدام به خرید محصولات پتروشیمی می کردند در حالی که واقعی نبود و آنها دلالی و سوداگری می کردند. پس از شناسایی، این شرکت ها به مراجع قضایی معرفی شدند که تاکنون حکم علیه شرکت، قطعی شده است.

یکی دیگر از اقدامات، بازدید از شرکت های مشکوک است که در صورت محرز شدن تخلف، به مراجع قانونی معرفی می شوند.

باید توجه داشت که کشف اینگونه تخلف ها به دلیل عملکرد شفاف در بورس کالاست؛ با این حال تولیدکنندگان و صنایع پایین دستی باید کمک کنند و اطلاعاتشان را در اختیار بورس قرار دهند در غیر این صورت بورس به تنهایی نمی تواند این مساله را مدیریت کند.

وی در مورد اقدامات صورت گرفتع برای ساماندهی عرضه توسط بالادستی ها گفت : مشکلات ما در بخش عرضه نسبت به بخش تقاضا کمتر است. اگر مشکل و کاهش عرضه از طرف تولیدکننده بالادستی باشد، توسط ضمانت های اجرایی که وجود دارد، می توان با آن برخورد کرد. طبق قانون، همه تولیدکنندگان پتروشیمی موظف اند محصولات پتروشیمی خود را در بورس عرضه کنند که سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان بر آن نظارت می کند.

بر این اساس، همه محصولات پتروشیمی و بخشی از محصولات فلزی باید در بورس کالا عرضه شود. در صورت تخلف، سازمان حمایت از حقوق مصرف کنندگان و تولیدکنندگان به موضوع رسیدگی کرده و تشکیل پرونده می دهد و به سازمان تعزیرات معرفی می کند.

البته بورس کالا به این حد بسنده نکرده و با کمک شورای رقابت، یک حداقل عرضه ای در نظر گرفته شده است که اگر آن رعایت نشود مراتب مورد رسیدگی قرار می گیرد. یکی از ابزارها سقف رقابت است به محض این که عرضه بالادستی ها کم شود، از یک سو نهادهای نظارتی وارد می شوند و از سوی دیگر، بورس کالا سقف های قیمت را برای آنها باز می گرداند. بورس کالا از این ابزار در سال گذشته استفاده کرد.

در مواردی که تولیدکننده نمی تواند نیاز داخل را تامین کند با هماهنگی با دستگاه های مربوطه از طریق واردات، کسری جبران می شود تا خللی در عرضه رخ ندهد.