به گزارش دیوان اقتصاد، «ولی الله سیف» در آیین گشایش بیست و هفتمین همایش سالیانه بانکداری اسلامی افزود: امروزه ارزش کل دارایی های منطبق با شریعت در جهان به بیش از دو میلیارد دلار رسیده است که نزدیک به یک میلیارد و 500 میلیون دلار از آن به دارایی های بانکی اختصاص دارد.
وی به رشد چشمگیر بانکداری اسلامی در چند سال گذشته اشاره کرد و گفت: بانکداری اسلامی پس از بحران مالی سال 2008، در سطح بین المللی بیشتر مورد توجه قرار گرفت و اکنون محصولات و خدمات بانکداری و مالی اسلامی از یک بازار بالقوه دستکم دو میلیارد نفری در جهان برخوردار است و حتی بسیاری از افراد غیرمسلمان بنا به ملاحظات اخلاقی به این بازار تمایل دارند.
رییس کل بانک مرکزی حذف ربا از فعالیت های بانکی را مهم ترین رکن بانکداری اسلامی عنوان کرد و گفت: جمهوری اسلامی ایران جزو معدود کشورهایی است که با تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا، برای حذف ربا از فعالیت های بانکی خود تلاش کرده است. از این رو، این نظام در کشور ما با عنوان بانکداری بدون ربا شهرت یافته است.
سیف افزود: کوشش های صورت گرفته برای اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا گرچه برکات و ثمرات خوبی در پی داشته اما نبود یک راهبرد بلندمدت در سطح کلان برای همسو کردن فعالیت ها موجب شده است از توانمندی و ظرفیت خود به اندازه کافی استفاده نکنیم.
به گفته وی، «اکنون نوبت آن رسیده است که پا فراتر گذاریم و با همسوسازی و تمرکز کوشش ها، بانکداری اسلامی را در سطحی بالاتر، مبتنی بر یک راهبرد بلندمدت و در تراز جهانی محقق سازیم».
رییس شورای پول و اعتبار تلاش بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را با هدف ترسیم دورنمای بلندمدت بانکداری اسلامی در کشور و تحقق عملی آن توصیف و تصریح کرد: بانک مرکزی با درک ضرورت انطباق فعالیت های نظام بانکی با شریعت مقدس اسلام و ایفای نقش موثر در عرصه داخلی و جهانی در تلاش است زمینه گسترش کمی و کیفی محصولات و خدمات منطبق با شریعت را با در نظر گرفتن منافع ذی نفعان گوناگون نظام بانکی و در سطح استانداردهای بین المللی فراهم سازد تا بدین ترتیب جمهوری اسلامی ایران در آینده نزدیک دستکم به عنوان یکی از قطب های اصلی بانکداری اسلامی در جهان مطرح باشد.
رییس کل بانک مرکزی ارزش های محوری در دورنمای ترسیم شده برای صنعت بانکداری اسلامی کشور را تعهد به ترویج و گسترش بانکداری اسلامی در کشور، انطباق هرچه بیشتر فعالیت های بانکی با اصول و قواعد شریعت مقدس اسلام، مقاوم سازی نظام بانکی در چارچوب سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، ایفای نقش موثر در ایجاد ارزش افزوده، سرمایه گذاری و کارآفرینی، وفاداری به ارزش ها و اخلاق اسلامی در نظام بانکی، شفافیت و صداقت در قبال تمام ذی نفعان نظام بانکی، رویکرد مشورتی و بهره مندی از نظرات خبرگان و تمام ذی نفعان نظام بانکی، رویکرد فعالانه و پویا در ارتقای سطح کیفی و کمی بانکداری اسلامی برشمرد.

** بازنگری قوانین و تعامل با بانکداری بین الملل، ضرورت های تحقق دورنمای بانکداری اسلامی در ایران**

رییس کل بانک مرکزی بازنگری و اصلاح قوانین و مقررات را از ضرورت های تحقق دورنمای بلندمدت بانکداری اسلامی در نظام بانکی ایران دانست و افزود: وجود قوانین و مقررات مناسب، عنصری مهم در تحقق بانکداری اسلامی است که البته نیازمند سایر عناصر لازم برای اجرای درست و دقیق آن است.
به گفته وی، تنظیم و تدوین قوانین و مقررات مناسب برای انطباق فعالیت ها، محصولات و خدمات نظام بانکی با شریعت، رفع موانع قانونی و مقررات زاید در مسیر تحقق بانکداری اسلامی در شبکه بانکی و ارتقای بستر قانونی برای فعالیت گسترده تر در زمینه بانکداری بین المللی از راهبردهای قابل اجرا در زمینه قوانین و مقررات است.
سیف ادامه داد: بانک مرکزی با انتشار متن نهایی پیش نویس لوایح «قانون بانک مرکزی» و «قانون بانکداری» از همه کارشناسان برای ارایه دیدگاه ها و نظرهای خود در این باره دعوت کرده است و امیدواریم با همکاری دولت و مجلس شورای اسلامی، یکی از گام های اساسی برای تقویت قوانین و مقررات و فراهم سازی زمینه تحقق کامل بانکداری اسلامی برداشته شود.
رییس کل بانک مرکزی یکی از اقدام های ضروری برای فعال سازی ظرفیت نظام بانکی در عرصه بین المللی را شناسایی موانع قانونی همکاری و تعامل شبکه بانکی با بانک های اسلامی خارج از کشور و تدوین مقررات لازم برای ارتقای سطح همکاری و تعامل با آنها عنوان کرد.
به گفته سیف، یکی دیگر از محورهای اثرگذار در تحقق دورنمای بانکداری اسلامی که تاکنون به طور موثر در کشور فعال نشده، فعالیت بانک ها و موسسه های اعتباری غیربانکی ایرانی در سطح بین المللی بویژه در کشورهای اسلامی است.
این مسئول گفت: با توجه به محدودیت هایی که از نظر انطباق با شریعت، پیش روی فعالیت بانک ها و موسسه های اعتباری غیربانکی ایرانی در خارج از کشور وجود دارد، مراودات و عملیات بانک ها و موسسه های اعتباری غیربانکی ایرانی در خارج از کشور با چالش هایی روبروست.
وی ادامه داد: از سوی دیگر سازوکار مشخصی برای فعالیت موسسه های خارجی در داخل کشور در چارچوب شریعت وجود ندارد. با توجه به اهمیت مراودات بین المللی در صنعت بانکداری، بانک مرکزی مصمم است تا با گسترش فعالیت های مربوط به بانکداری اسلامی بین المللی، جایگاه نظام بانکی کشور را از لحاظ کمی و کیفی در بین کشورهای ارایه دهنده خدمات مالی اسلامی منطبق با شریعت تقویت کند.
سیف افزود: افزایش همکاری و تعامل با موسسه های قانونگذار بین المللی در زمینه مالی اسلامی (همانند IFSB و AAOIFI)، طراحی و عرضه محصولات و خدمات قابل عرضه در بازارهای جهانی، بهره مندی از تجارب کشورهای دیگر در زمینه بانکداری اسلامی با تاکید بر اشتراک های مذاهب اسلامی و نیز طراحی و اجرای استانداردهای حاکمیت شرکتی، مدیریت ریسک، گزارش گری مالی، حسابداری و حسابرسی مختص بانکداری اسلامی مطابق با استانداردهای بین المللی از مهم ترین راهبردهای اصلی در این حوزه به شمار می آیند.

** لزوم تقویت ابزارهای منطبق با شرع برای تحقق دورنمای بانکداری اسلامی در ایران**

رییس کل بانک مرکزی درباره لزوم طراحی و عرضه ابزارهای مناسب و متنوع برای بکارگیری در بازار پول گفت: در برخی زمینه ها همانند سیاستگذاری پولی یا بازار بین بانکی، ابزارهای منطبق با شریعت کافی نیست. استفاده از ظرفیت عقود اسلامی در طراحی محصولات و خدمات جدید منطبق با شریعت و نیز استانداردسازی محصولات و خدمات از راهبردهای قابل استفاده در این محور به شمار می آید.
وی افزود: انتشار اسناد خزانه و سایر اوراق اسلامی برای تسویه بدهی دولت به طلبکاران مانند بانک ها، گامی مهم در توسعه بازار بدهی دولتی در کشور است و در این زمینه افزایش تعامل و همکاری نظام بانکی و بازار سرمایه، نقش مهمی در طراحی و عرضه اوراق بهادار اسلامی و بکارگیری آن در مواردی همچون سیاستگذاری پولی و توسعه بازار بین بانکی خواهد داشت.
سیف استفاده موثر از فقه و قواعد شریعت در نظام بانکی را از جمله زیرساخت های کلیدی در توسعه دانش بانکداری اسلامی و تقویت پشتوانه نظری آن عنوان کرد و گفت: بدین منظور باید افزون بر ارایه راهکارهای مناسب برای حل چالش های فقهی و استفاده از ظرفیت حوزه های علمیه و مراکز دینی برای تربیت نیروهای متخصص، زمینه تعامل سازنده بین شبکه بانکی و مراکز دینی برای اطمینان یابی از انطباق عملیات پولی با شریعت فراهم شود و در سطح بین المللی نیز برای همکاری مفید و موثر با سایر کشورهای اسلامی در زمینه فقه بانکی، برنامه ریزی لازم صورت گیرد.
رییس شورای پول و اعتبار درباره ارایه محصولات و خدمات متنوع منطبق با شریعت بر اساس نیازها و سلایق گوناگون مشتریان اضافه کرد: ارایه این محصولات و خدمات نقش مهمی در افزایش رضایت جامعه، ارتقای جایگاه صنعت بانکداری اسلامی و حضور جدی تر آن بویژه در عرصه بین المللی دارد.
وی کارت های اعتباری را یکی از محصولات مهم در صنعت بانکداری خواند و گفت: این کارت ها در سالیان گذشته بنا به دلایل گوناگون به طور موثر در نظام بانکی کشور توسعه پیدا نکرده و از این رو، یکی از برنامه های مهم بانک مرکزی، توسعه استفاده از کارت اعتباری است تا از این طریق زمینه دسترسی بهتر عموم جامعه به اعتبار فراهم شود و با سیاستگذاری مناسب، حمایت بهتری از تولید داخلی صورت گیرد.

** اهتمام ویژه بانک مرکزی به نظارت شرعی در نظام بانکی**

رییس کل بانک مرکزی نظارت شرعی موثر را یکی از فرآیندهای مهم در راهبرد بلندمدت این نهاد برای اطمینان از شیوه اجرای دستورالعمل های بانکداری اسلامی خواند و گفت: بانک مرکزی مصمم است این نظارت را به شکل جدی در نظام بانکی اجرا کند. از این رو، چارچوب نظارت شرعی جامعی برای نظام بانکی تعریف خواهد شد که در آن فعالیت های نظام بانکی از لحاظ شرعی پایش و با تعیین سازوکارهای نظارتی در سطح بانک مرکزی و بانک ها و موسسه های اعتباری غیربانکی، زمینه انطباق بهتر فعالیت ها با شریعت اسلام فراهم شود. بدین منظور در پیش نویس لایحه «قانون بانک مرکزی» نیز به جایگاه شورای فقهی توجه شده است.
سیف بر اهمیت ارتباط مناسب شورای فقهی بانک مرکزی با بخش نظارت این بانک و دیگر نهادهای مالی و موسسه های اعتباری غیربانکی تاکید کرد.
وی گفت: باید واحدهای نظارتی در کنار سایر نظارت های متعارف به صورت پیوسته انطباق عملیات بانکی با شریعت را مورد پایش قرار دهند و در صورتی که اشکالاتی در زمینه مقررات گذاری یا اجرا وجود دارد که به ایجاد شبهه شرعی در عملیات بانکی منجر می شود، مسائل را برای اصلاح و اتخاذ تدابیر مناسب به شورای فقهی بانک مرکزی منعکس کنند. شورای فقهی نیز باید این چالش های اجرایی را در دستور کار قرار داده و برای رفع یا کاهش آنها، تدابیر مناسب را پیشنهاد کند.
رییس شورای پول و اعتبار آموزش و پژوهش منسجم و هدفمند را لازمه حفظ پویایی و رشد هر سیستم دانست و افزود: بانک مرکزی برای ترسیم دورنمای بانکداری اسلامی در نظر دارد افزون بر افزایش سطح آگاهی و فرهنگ سازی عمومی در زمینه بانکداری اسلامی، بهتر از گذشته امکان تربیت و آموزش نیروی انسانی شایسته را به عنوان سرمایه اصلی و موتور محرک پیشرفت و بالندگی نظام بانکی فراهم سازد و بستر لازم برای توسعه آموزش و پژوهش در زمینه بانکداری اسلامی را از طریق اجرای برنامه های حمایتی، راه اندازی مراکز تخصصی و افزایش سطح همکاری های بین المللی علمی و پژوهشی با سایر کشورهای اسلامی مهیا کند.
وی افزود: در این زمینه «سند راهبردی بانکداری اسلامی در نظام بانکی ایران» به سفارش و حمایت بانک مرکزی و با کمک صاحب نظران حوزه و دانشگاه و نظام بانکی در پژوهشکده پولی و بانکی در حال نهایی شدن است و پس از نهایی شدن ابلاغ می شود.

** دستاورد سیاست های بانک مرکزی، تثبیت اقتصادی است**

رییس کل بانک مرکزی گفت: با توجه به سیر نزولی نرخ تورم و افزایش قابل توجه نرخ های حقیقی سود بانکی، بانک مرکزی اقدام های گسترده ای را با هدف ایجاد زمینه های لازم برای کاهش نرخ سود، در پیش گرفته است.
وی تجدید ساختار بدهی بانک ها به بانک مرکزی و تبدیل اضافه برداشت به قرارداد اعتباری با نرخ های مناسب، تعدیل تشویقی نسبت سپرده قانونی بانک ها متناسب با رعایت ضوابط و مقررات ابلاغی، ایفای نقش فعال در مدیریت بازار بین بانکی و تقویت نقش نظارتی و تنظیم گری بانک مرکزی را از جمله این اقدام ها معرفی کرد.
سیف درباره سیاست های ارزی بانک مرکزی گفت: با وجود کاهش شدید درآمدهای نفتی، بانک مرکزی با اتخاذ سیاست ارزی مناسب موفق به کنترل نوسانات و حفظ ثبات بازار ارز شده است. همچنین زمینه های لازم برای یکسان سازی نرخ ارز در حال آماده سازی است و بانک مرکزی نسبت به یکسان سازی نرخ ارز در زمان مقتضی اقدام می کند.
این مسئول ادامه داد: بانک مرکزی افزون بر حفظ ثبات بازار ارز، عزم جدی دارد برای کاهش ریسک سرمایه گذاران داخلی و خارجی، حفظ قدرت رقابتی تولید داخلی و حفظ توازن بخش خارجی، ثبات بلندمدت بازار ارز را نیز در چارچوب سیاست پولی و ارزی مناسب و مدیریت صحیح ذخایر ارزی تامین و نرخ ارز را متناسب با متغیرهای بنیادین تعیین کننده آن هدایت کند.
وی تاکید کرد تلاش بانک مرکزی برای مهار تورم به هیچ عنوان به معنی بی توجهی به امر تولید در کشور نیست.
سیف افزود: این بانک اقدام های گسترده ای مانند هدایت تسهیلات بانک ها به سوی سرمایه در گردش، افزایش سقف وام های مسکن برای تحریک این بخش، مشارکت فعال در بسته تحریک رشد اقتصادی دولت، حمایت از تولید محصول راهبردی گندم در قالب طرح خرید تضمینی، ابلاغ بخشنامه های لازم برای مساعدت بانک ها به واحدهای تولیدی و کمک به آنها برای بازگشت به چرخه تولید و اشتغال، ابلاغ بخشنامه های لازم برای مساعدت به بنگاه های کوچک و متوسط، در این زمینه انجام داده است.
رییس شورای پول و اعتبار «تثبیت اقتصادی» را دستاورد سیاست های بانک مرکزی در بخش های پولی، ارزی و اعتباری عنوان کرد و گفت: نرخ تورم پس از یک دوره نزولی به 8.9 درصد در مردادماه رسیده و همزمان در بخش واقعی اقتصاد نشانه های بازگشت به رونق اقتصادی آشکار شده است و انتظار می رود امسال فرآیند خروج از رکود و ورود به دوره رونق اقتصادی تکمیل شود.
سیف اضافه کرد: اقدام های بانک مرکزی فقط به اصلاح سیاست ها محدود نیست و همزمان اصلاح ساختار نظام پولی و بانکی کشور را نیز پیگیری کرده است. ارایه پیش نویس لوایح دوگانه «قانون بانک مرکزی» و «قانون بانکداری» و همچنین پیگیری برنامه «اصلاح نظام بانکی» بخوبی عزم جدی دولت و بانک مرکزی برای اصلاح ساختار نظام پولی و بانکی کشور را نشان می دهد.