به گزارش دیوان اقتصاد به نقل لز تسنیم، با گذشت بیش از چهل سال رقابت ژئوپلتیک بین ایران و آمریکا که نزدیک بود در ژانویه گذشته به یک جنگ تمام عیار بیانجامد، کشاورزان آمریکایی به لطف سیاست های خصمانه کشورشان در قبال ایران، تغییرات اقلیمی و سیاست های نادرست دولت ایران در زمینه مدیریت اقتصادی و منابع آبی توانسته اند مقام نخست تولید کننده پسته جهان را از این کشور بگیرند.

طی سال های 2004 تا 2009 میلادی ایران به طور متوسط 40 درصد پسته جهان را تولید می کرد در حالی که سهم آمریکا در این مدت 33 درصد بود. اما طی سال های 2014 تا 2019 این وضعیت وارونه شد. در بازه زمانی اخیر 47 درصد از سهم تولید جهانی پسته به آمریکا رسید و سهم ایران به 27 درصد کاهش یافت. در فصل زراعی 19-2018 سهم ایران تا 7 درصد نیز کاهش داشت.

به گفته پینو کالکاگنی، معاون رئیس شورای بین المللی آجیل و خشکبار و مدیر شرکت خشکبار بسانا گروپ ایتالیا: «علاقمندی به کشت پسته در کشورهای جدیدی نظیر گرجستان، ازبکستان و آذربایجان نیز افزایش یافته است. ما در این کشورها در حال اجرای یک پروژه هستیم.» کشورهای چین، اسپانیا و استرالیا هم در حال توسعه تولید پسته خود هستند. بسانا گروپ همچنین در حال توسعه مزارع جدید پسته در کشورهای قزاقستان، رومانی و اوکراین است.

از نگاه ژئوپلتیک یک توضیح برای افت جایگاه ایران در تولید پسته جهان وجود دارد. مزارع بزرگ پسته در کالیفرنیا کسب و کارهای چند میلیون دلاری ای هستند که لابی گرهای قدرتمند آنها تمام تلاش خود را برای وضع محدودیت های بیشتر بر رقیب اصلی خود یعنی ایران به کار می بندند. از سال 1979 تاکنون آمریکا سیاست خود را از ممنوعیت واردات پسته ایرانی به وضع تعرفه های وارداتی تنبیهی بیش از 24 درصدی و مجددا ممنوعیت واردات پسته ایران تغییر داده است. تعرفه های بالا و ممنوعیت واردات پسته ایران با تحریم های اقتصادی گسترده تری که موجب محدود شدن تامین مالی پروژه ها در ایران شده همزمان گشته است، تفاوتی نمی کند که این سرمایه گذاری ها در صنعت نفت ایران باشد یا بخش کشاورزی این کشور.

علاوه بر تحریم ها و سیاست های خصمانه آمریکا تغییرات اقلیمی نیز نقش مهمی در افت تولید پسته ایران داشته است. یکی از تجار پسته ایرانی می گوید افت اخیر تولید پسته این کشور عمدتا ناشی از 4 سال خشکسالی پیاپی در استان های تولید کننده پسته بوده است. پس از بارش های اخیر تولید پسته مجددا در حال افزایش است، اما محصول هنوز از استاندارد لازم برخوردار نیست و آینده نیز چندان قابل پیش بینی نیست. به گفته محمد صالحی رئیس هیئت مدیره اتحادیه پسته ایران: «زمستان ها دیگر به اندازه کافی سرد نیست و تابستان ها نیز بیش از حد گرم شده است... در این باره نمی توان کار زیادی انجام داد.»

افزایش تولید مزارع پسته همچنین نیازمند سرمایه گذاری در تجهیزات مدرن آبیاری قطره ای و مدیریت کارآمد منابع آبی پسته است. به گفته کاوه مدنی، معاون سابق وزیر محیط زیست ایران، بزرگترین مشکلات صنعت آب ایران ریشه در مشکلات داخلی دارد. حدود 90 درصد منابع آبی ایران در بخش کشاورزی مصرف می شود که 52 درصد آن از چاه هایی تامین می شود که به بارش های فصلی متکی هستند، در حالی که میزان بارندگی در ایران رو به کاهش است. در نتیجه کشور 83 میلیون نفری ایران پس از کشور 1.4 میلیارد نفری هند مقام دوم را از نظر تحلیل بردن منابع آبی زیرزمینی در بخش کشاورزی و صنعت دارد. این بدان معناست که بدون یک تغییر رویکرد اساسی دشوار می توان شاهد دگرگونی این وضعیت بود.