به گزارش دیوان اقتصاد، درحالی که تولید نفت که در سال ۱۳۹۹ به زیر ۲ میلیون بشکه در روز هم رسیده بود، اکنون به رقم ۳سه میلیون بشکه در روز رسیده، همچنین فروش نفت و گاز و وصول درآمدهای آنها هم بیشتر شده است. اگرچه صادرات نفت ایران هیچ‌گاه به صفر نرسید اما کاهش چشمگیری را تجربه کرد. در دو سال اخیر، استفاده از راهکارهای مختلف برای افزایش فروش و صادرات نفت با وجود تحریم‌ها مورد توجه قرار گرفت تا آنجا که طبق اعلام مسوولان اکنون شرایط صادرات نفت بهتر است. همچنین دسترسی به منابع مالی ایران در خارج از کشور نیز بهبود داشته است.

دولت سیزدهم از شهریور ۱۴۰۰ که آغاز به‌کار کرد، یکی از بحث‌های اولویت‌دار خود را افزایش تولید گاز و نفت و احداث مجتمع‌های پتروپالایشی به‌منظور تأمین امنیت انرژی کشور، جلوگیری از خام فروشی، بی اثر کردن تحریم‌ها و ایجاد ارزش افزوده اعلام کرد.

با روی‌ کار آمدن دولت سیزدهم، توجه به بازیابی بازارهای نفتی ایران و احیای ظرفیت‌های تولید نفت در اولویت قرار گرفت تا آنجا که پس از چند ماه اعلام شد صادرات نفت ایران ۴۰ درصد افزایش داشته است.

روند رشد تولید و صادرات نفت ایران در سال ۱۴۰۱ هم تداوم داشت و در همین زمینه جواد اوجی، وزیر نفت با تأیید افزایش صادرات نفت ایران پیش از این گفته بود در سال ۱۴۰۱، ۱۹۰ میلیون بشکه نفت بیشتر از سال ۱۳۹۹ و ۸۳ میلیون بشکه بیشتر از سال ۱۴۰۰  صادر شد و پیش‌بینی می‌شود امسال رکوردی تازه در صادرات نفت ثبت شود.

به گفته وی از آغاز به‌کار دولت سیزدهم تولید نفت طی ۲۰ ماه به بیش از ۳ میلیون بشکه رسیده و تولید گاز خام بیش از یک میلیارد مترمکعب است. ظرفیت کنونی تولید نفت و گاز ایران به‌هیچ وجه با مقدار ذخایر قابل برداشت سنخیت ندارد، کشوری مانند روسیه که ذخایر قابل برداشت کمتری نسبت به ما دارد هم‌اکنون ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کند، بنده اعتقاد دارم به‌راحتی می‌توان ظرفیت تولید نفت و گاز کشور را با در نظر گرفتن تولید صیانتی به مقدار قابل‌توجهی افزایش داد.

اوجی با اشاره به مشارکت هلدینگ‌ها و بانک‌های بزرگ کشور در طرح توسعه میدان‌ها به‌ویژه میدان‌های مشترک گفت: از روز نخست فعالیت خود در دولت سیزدهم نگاه خام‌فروشی نداشته‌ایم و مدام به‌دنبال توسعه زنجیره ارزش افزوده در این صنعت بوده‌ایم، وزارت نفت هم‌زمان با توسعه بخش‌های بالادستی به‌دنبال ایجاد امنیت انرژی و تأمین پایدار خوراک گازی و مایع با احداث پتروپالایشگاه‌ها بوده است.

افزایش تولید نفت در دستور کار است

اوجی به‌تازگی در هشتمین سمینار بین‌المللی اوپک در وین با اشاره به ظرفیت تولید روزانه ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه نفت خام و میعانات گازی و بیش از یک میلیارد مترمکعب گاز غنی (ترش) در ایران گفته بود: با توجه به وجود ظرفیت بالای توان تولید نفت و گاز، ایران در دولت سیزدهم برنامه‌ریزی مدونی برای افزایش توان تولید در نظر گرفته است.

وی همچنین پیش‌تر درباره به صفر رسیدن میعانات گازی شناور در سواحل نیز یادآور شده بود: در شهریورماه ۱۴۰۰، ۸۷ میلیون بشکه میعانات گازی شناور روی آب از چالش‌های مهم و مشکل اساسی و پاشنه آشیل دولت بود و مشتری‌یابی برای این میعانات گازی که حتی دو فاز شده بودند و تغییر رنگ هم داده بودند، کاری بسیار سخت بود و همه مخازن در خشکی و دریا پر شده بود.

وزیر نفت گفته بود: با تولید روزانه نزدیک ۸۰۰ هزار بشکه میعانات گازی و با همت دولت سیزدهم اکنون نه‌تنها میعانات تولیدشده، فروخته شده است و بشکه‌ای به ذخیره‌سازی‌های روی آب اضافه نمی‌شود، بلکه میعانات گازی از پیش ذخیره‌شده هم با وجود سخت‌گیرانه‌ترین تحریم‌ها فروخته و میعانات گازی روی آب صفر شده است.

وی با اشاره به اینکه ما با تحریم‌های ظالمانه یک کشور روبه‌رو هستیم و تحریم‌ها علیه اقتصاد و صنعت نفت ایران مربوط به سازمان ملل متحد نیست، تصریح کرده بود: با تجربه خودمان در سال‌های طولانی تحریم در زمینه توسعه میدان‌های نفت و گاز و ساخت پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی، امروز ظرفیت افزایش تولید نفت و گاز را داریم.

در همین باره، محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران چندی پیش با اشاره به افزایش خیره‌کننده صادرات نفت در دولت سیزدهم در مقایسه با دولت گذشته گفت: مجموعه صنعت نفت در دولت سیزدهم با درایت وزیر نفت و به‌کارگیری دیپلماسی موفق انرژی، توانست صادرات نفت را به مقدار قابل‌توجهی افزایش دهد.

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با بیان اینکه تولید روزانه نفت خام ایران در ابتدای آغاز به‌کار دولت سیزدهم حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه بود و امروز به ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است، تصریح کرده بود: تولید نفت سنتزی (مخلوطی از میعانات گازی و نفت سنگین ایران) از عوامل مهم در افزایش صادرات و مشتریان تازه است، در ۲۰ ماه اخیر یک میلیون بشکه به تولید و صادرات نفت کشور افزوده‌ایم.

تثبیت جایگاه چهارم تولید نفت در اوپک برای ایران

در این بین آژانس بین‌المللی انرژی (آی‌ئی‌ای) در تازه‌ترین گزارش چشم‌انداز کوتاه‌مدت انرژی خود در ماه ژوئیه اعلام کرد تولید نفت ایران در ماه ژوئن به ۳ میلیون و ۱۰ هزار بشکه در روز رسیده و این رقم مشابه ماه مه امسال بوده است.

تولید نفت خام ایران از آغاز سال ۲۰۲۳ میلادی تاکنون با ۳۵۰ هزار بشکه افزایش همراه بوده و با وجود تحریم‌های شدید در سال ۲۰۲۲ میلادی نیزبا افزایش ۱۳۰ هزار بشکه‌ای روبه‌رو بوده و به میانگین ۲ میلیون و ۵۵۰ هزار بشکه در روز رسیده است.

لیندسی گراهام، سناتور جمهوری‌خواه آمریکا در ماه مه امسال اعتراف کرده بود تحریم‌های یکجانبه اعمال‌شده علیه ایران بی‌اثر بوده، به گفته تحلیلگران حوزه انرژی به نقل از بلومبرگ، صادرات نفت ایران پس از اعمال دوباره تحریم‌ها علیه این کشور هرگز به این اندازه بالا نبوده است.

ایران در میان اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) بیشترین افزایش تولید نفت را داشته است، در حالی که دیگر اعضا شاهد تثبیت یا حتی کاهش تولید خود بوده‌اند. در همین حال، دبیرخانه اوپک در تازه‌ترین گزارش ماهانه خود (ژوئیه) به نقل از منابع ثانویه اعلام کرد تولید نفت خام ایران در ماه ژوئیه به  ۲ میلیون ۷۵۴ هزار بشکه در روز رسیده است که در مقایسه با ثبت رقم روزانه ۲ میلیون و ۶۷۹ هزار بشکه‌ای در ماه مه، افزایش روزانه ۵۶ هزار بشکه‌ای را نشان می‌دهد.

تولید نفت خام ایران در ماه‌های آوریل، مه و ژوئن روندی افزایشی را طی کرده است، به‌طوری که ایران از ماه مه امسال توانست دوباره جایگاه چهارمین تولیدکننده نفت در اوپک را که برای سال‌ها از آن دور شده بود دوباره به‌دست آورد و تثبیت کند.

افزایش دوبرابری تولید نفت شدنی است

در همین راستا مهدی حسینی، کارشناس ارشد حوزه انرژی با اشاره به پتانسیل های ایران در حوزه تولید نفت، به ایسنا گفت: از نظر میزان ذخایر و مسائل فنی هیچ دلیلی وجود ندارد که ما نتوانیم ظرفیت تولید را از آنچه که هست تا بیش از دو برابر افزایش دهیم، به‌عبارتی اگر امروز می‌گوییم که ظرفیت تولید حدود ۳.۵ میلیون بشکه است تا حدود ۶ تا ۷ میلیون بشکه می‌توانیم افزایش ظرفیت داشته باشیم.

وی با بیان اینکه میزان نیاز صنعت نفت به سرمایه گذاری بستگی به این دارد که اولویت‌های توسعه روی چه پارامترهایی استوار باشد، اظهار کرد: مهم برنامه‌ای است که در این راستا تدوین می‌شود، سرمایه‌گذاری که در صنعت نفت صورت می‌گیرد می‌بایست بر اساس ضرورت‌هایی که بازار تعیین می‌کند باشد.

رئیس سابق کمیته بازنگری قراردادهای نفتی ایران با تاکید بر اینکه نگاه به نیازهای بازار نفت باید در چشم اندازهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت، درازمدت و تهدیدها و فرصت هایی که بازار ممکن است وجود داشته باشد تبیین شود، تصریح کرد: علاوه‌بر این موارد باید سیاست‌ها و برنامه‌های کشورهای همسایه را زیر ذره‌بین قرار داد و باتوجه به مجموعه این موارد برنامه‌ای تدوین شود.

حسینی افزود: صنعت نفت به چند بخش بالادستی، پایین دستی که خود شامل پالایش و پخش و پتروشیمی می شود تقسیم شده که هرکدام از بخش‌ها برنامه‌ها و سیاستگذاری‌ خاص خود را می‌طلبد که از ضرورت‌های توسعه اقتصادی کشور بوده، این موارد چارچوب‌ها و المان‌های اصلی است که باید تمام این شرایط را در نظر بگیریم و به جلو پیش برویم.

امکان افزایش ذخایر قابل استحصال تا ۲۰۰ میلیارد بشکه

وی با اشاره به لزوم توسعه در صنایع بالادستی صنعت نفت، گفت: در شرایط کنونی متوسط ضریب بازیافت ذخایر نفت در کشور ما حدود ۲۳ تا ۲۴ درصد و ذخایر قابل استحصال بالای ۱۵۰ میلیارد بشکه نفت است. در همین حال دیگر کشورها مثل عربستان دارای ضریب بازیافت ۵۰ درصد و به بالا هستند، عمان ۴۰ درصد و نروژ ۶۰ درصد را هدف گرفته است. قطعا ما هم می توانیم با استفاده از فناوری های نوین راه آن ها را رفته و حتی اگر محافظه کارانه بگویند نیز بازهم دلیلی ندارد و  می‌توانیم به ۳۵ درصد ضریب بازیافت برسیم که در این صورت ذخایر قابل استحصال ما به بیش از ۲۰۰ میلیارد بشکه می رسد.

به گفته این کارشناس، این در حالی است که روسیه که تنها حدود ۱۰۰ میلیارد بشکه ذخیره دارد به تولید ۱۱ میلیون بشکه هم دست یافته است بنابر این برای ما که هم اکنون ۵۰ درصد بیشتر از آن ها ذخیره قابل استحصال داریم که می تواند به دو برابر هم برسد دلیلی ندارد که به ظرفیت تولید ۶ یا ۷ میلیون بشکه نرسیم.

حسینی با بیان اینکه با توجه به پتانسیل‌های موجود دلیلی ندارد که از نظر فنی نتوانیم به افزایش تولید دست‌یابیم، گفت: گروهی در کشور وجود دارند که به دلایلی مخالف توسعه صنعت نفت هستند و زمانی که باین بحث‌ها مطرح شود اعلام می‌کنند که معنای این مساله جلوگیری از صیانت از مخزن است، اما باید توجه داشت که صیانت از مخزن به هیچ‌عنوان به معنای کاهش تولید نیست.

امکان افزایش تولید نفت تا پنج میلیون بشکه در روز

نرسی قربان کارشناس حوزه انرژی در خصوص ظرفیت‌های موجود در صنعت نفت نیز به ایسنا گفت: ایران در حدود ۱۵۰  میلیارد بشکه ذخیره نفت دارد که این ذخایر در حوزه‌های مختلف قرار گرفته‌اند، توسعه میادین به دو دلیل قابل اهمیت است، اول اینکه میزان تولید افزایش یابد و دلیل دوم نیز جبران کاهش منابع دیگر است.

وی با بیان اینکه امکان افزایش منابع قطعا وجود دارد و این ظرفیت و پتانسیل را نیز داریم که بتوانیم میزان تولید را توسعه دهیم، اظهار کرد: ظرفیت افزایش تولید در نفت سبک و سنگین بستگی به میزان اکتشافات دارد، هرچه میزان اکتشافات بیشتر باشد می‌توانیم به منابع جدیدی دست یابیم.

این کارشناس حوزه انرژی در خصوص جذب مشتری در حوزه نفت، گفت: بزرگترین مشکل در این حوزه تحریم‌ها است، همیشه در حوزه نفت و گاز مشتریانی از  اروپا، ژاپن، چین، هند و کشورهای آفریقایی و غیره وجود داشت اما اینکه چطورمی‌توانیم مشتریان جدید پیدا کنیم بستگی به این دارد که روابط ما با کشورها و مساله تحریم چگونه حل شود اگر این مشکلات حل شود نفت ایران قطعا مشتریان زیادی خواهد داشت.

قربان با اشاره به پتانسیل‌های افزایش ظرفیت تولید، گفت: افزایش ظرفیت تولید بستگی زیادی به میزان سرمایه‌گذاری انجام شده که در صنعت نفت دارد، باتوجه به اینکه در حال حاضر به دلیل مسائل مختلف نمی‌توانیم سرمایه گذاری زیادی  در حوزه‌های نفتی داشته باشیم، افزایش تولید نیز محدود خواهد بود اما اگر شرکت‌های بین‌المللی انرژی با ایران قرارداد ببندند و وارد تولید نفت شوند امکان افزایش تولید نفت ایران تا پنج میلیون بشکه در روز به راحتی وجود دارد.

دیپلماسی انرژی شاه‌کلید توسعه صنعت نفت

محمد خطیبی نماینده سابق ایران در اوپک نیز با اشاره به اهمیت توسعه روابط ایران با کشورهای دیگر، به ایسنا گفت: توسعه دیپلماسی انرژی یکی از سیاست‌های این دولت تعریف شده در این راستا نیز اقداماتی انجام شده است و باید توجه داشت که اگر به دنبال توسعه در کشور هستیم باید به موضوع دیپلماسی نیز توجه داشته باشیم.

وی با تاکید بر اینکه  در بخش انرژی به شدت نیاز به سرمایه‌گذاری است، اگر سرمایه‌گذاری‌ها صورت بگیرد، در بخش‌های مختلف می‌توانیم شاهد رشد تولید باشیم، گفت: البته دولت با توانی که دارد در بخش صندوق توسعه سرمایه‌گذاری‌هایی را انجام می‌دهد و اینگونه نیست که سرمایه‌گذاری‌ها متوقف باشد، اما نیاز به سرمایه‌گذاری بیش از این است که دولت به تنهایی بتواند آن را تامین کند و باید منابع دیگری نیز به کار گرفته شود که بتوان این نیاز سرمایه‌گذاری را در بخش نفت و گاز را پاسخ داد.

خطیبی با بیان اینکه سیاست‌ ایران برای افزایش همکاری‌های بین‌المللی هم‌راستا با سیاست‌های کشور می‌تواند تحولات خوبی را رقم بزند، افزود: البته باید توجه داشت که در طول سال‌های گذشته ایران خودکفایی زیادی در حوزه انرژی بدست آورده است اما با این حال توسعه روابط می‌تواند موجب تحول بیشتر شود.

نماینده سابق ایران در اوپک با اشاره به اهمیت دیپلماسی انرژی و توانایی ایران در حوزه افزایش تولید نفت، گفت: در طول سال‌های اخیر ایران ثابت کرده که توانایی بالایی در افزایش تولید نفت و حتی فروش آن دارد.