به گزارش دیوان اقتصاد، عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو، اخیراً مدعی شده است که ایران در صنعت برق به جایگاه ممتازی در جهان دست یافته و جزو کشورهای برتر در تولید و صادرات تجهیزات برق قرار دارد. این اظهارات در حالی مطرح شده که شواهد فنی و اقتصادی، تصویر متفاوتی از وضعیت صنعت برق ایران ارائه می‌دهند.

1. وضعیت تولید و ظرفیت نصب‌شده 

ایران ظرفیت نصب‌شده حدود ۹۰ هزار مگاوات دارد، اما این آمار به‌تنهایی نشان‌دهنده "ممتاز بودن" در سطح جهانی نیست. کشورهای پیشرو مانند چین (بیش از ۲,۴۰۰ گیگاوات)، ایالات متحده (۱,۲۰۰ گیگاوات) و حتی هند (۴۵۰ گیگاوات) فاصله عظیمی با ایران دارند. علاوه بر این، ناترازی تولید و مصرف برق در ایران، که به گفته کارشناسان به ۱۵ هزار مگاوات می‌رسد، نشانه‌ای از ضعف ساختاری است. قطعی‌های مکرر برق در تابستان و زمستان، به‌ویژه در سال‌های اخیر، مؤید ناکارآمدی در تأمین پایدار انرژی است که با ادعای جایگاه ممتاز همخوانی ندارد.

2. صادرات تجهیزات برق: ادعا در برابر واقعیت 

وزیر نیرو به برتری ایران در صادرات تجهیزات برق اشاره کرده است، اما داده‌های شفاف و مستندی برای پشتیبانی از این ادعا ارائه نشده است. شرکت‌هایی مانند مپنا (که خود علی‌آبادی پیش‌تر مدیریت آن را بر عهده داشت) در زمینه تولید توربین و تجهیزات نیروگاهی فعال‌اند، اما سهم ایران در بازار جهانی تجهیزات برق ناچیز است. در مقابل، کشورهایی مانند آلمان، چین و ژاپن با برندهایی نظیر زیمنس، جنرال الکتریک و میتسوبیشی، بازار جهانی را در اختیار دارند. تحریم‌ها، محدودیت‌های ارزی و نبود رقابت‌پذیری در قیمت و کیفیت، صادرات تجهیزات ایرانی را به بازارهای محدود منطقه‌ای (مانند عراق و سوریه) محصور کرده و از حضور در عرصه جهانی دور نگه داشته است.

3. بهره‌وری و زیرساخت‌ها 

یکی از معیارهای جایگاه ممتاز در صنعت برق، بهره‌وری و مدرن بودن زیرساخت‌هاست.
شبکه انتقال و توزیع برق ایران با تلفات انرژی حدود ۱۲ تا ۱۵ درصد (در برابر میانگین جهانی ۶ تا ۸ درصد) و فرسودگی گسترده، از استانداردهای جهانی فاصله دارد. همچنین، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد تولید برق ایران کمتر از ۱ درصد است، در حالی که کشورهای پیشرو مانند دانمارک و آلمان بیش از ۴۰ درصد برق خود را از منابع پاک تأمین می‌کنند. این عقب‌ماندگی نشان می‌دهد که ایران نه‌تنها ممتاز نیست، بلکه در مسیر مدرن‌سازی صنعت برق نیز گام‌های مؤثری برنداشته است.

4. چالش‌های مالی و سرمایه‌گذاری 

صنعت برق ایران با کسری بودجه شدید و بدهی انباشته (بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان به پیمانکاران و تولیدکنندگان) مواجه است. برای رفع ناترازی فعلی، حداقل ۱۵ میلیارد یورو سرمایه‌گذاری لازم است، اما تحریم‌ها و سوءمدیریت، جذب سرمایه خارجی را عملاً ناممکن کرده است. در چنین شرایطی، ادعای جایگاه ممتاز بیشتر به یک شعار شبیه است تا واقعیتی مبتنی بر عملکرد اقتصادی.

اظهارات وزیر نیرو مبنی بر جایگاه ممتاز ایران در صنعت برق، در بهترین حالت، اغراق‌آمیز و در بدترین حالت، نادیده گرفتن واقعیت‌های موجود است. ایران با چالش‌هایی نظیر ناترازی تولید، فرسودگی شبکه، وابستگی به سوخت فسیلی و ناتوانی در جذب سرمایه مواجه است که هیچ‌یک با معیارهای یک صنعت ممتاز جهانی سازگار نیست. برای دستیابی به چنین جایگاهی، نیاز به اصلاحات ساختاری، سرمایه‌گذاری کلان، و شفافیت در ارائه آمار و عملکرد است، نه صرفاً ادعاهای خوش‌بینانه. تا آن زمان، این‌گونه اظهارات بیشتر به طنز تلخ برای مردمی شباهت دارد که هر تابستان و زمستان با خاموشی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.