به گزارش دیوان اقتصاد، خرما به‌عنوان یکی از محصولات استراتژیک کشاورزی ایران، جایگاهی ویژه در سفره غذایی و صادرات غیرنفتی کشور دارد. این میوه پرخاصیت علاوه بر ارزش تغذیه‌ای بالا و نقش مهم در تأمین ویتامین‌ها و انرژی مورد نیاز اقشار مختلف جامعه، سهم قابل‌توجهی در ارزآوری و توسعه صادرات کشاورزی ایفا می‌کند. ایران با تولید گسترده خرما در استان‌های جنوبی و جنوب‌شرقی، پس از مصر در رتبه دوم تولید جهانی قرار داشته و سالانه صدها میلیون دلار از محل صادرات این محصول به دست می‌آورد. به همین مناسبت، روز ملی خرما (۲۵ شهریور ماه) فرصتی است برای توجه دوباره به ظرفیت‌های این محصول و چالش‌هایی که پیش‌روی تولید و بازار آن قرار دارد.

رشید فرخی- رئیس انجمن ملی خرما- در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه سرانه مصرف خرما در کشور حدود ۷.۵ کیلوگرم است، اظهار کرد: در برخی استان‌ها این میزان تا ۳۰ کیلوگرم و در برخی دیگر تنها ۲ کیلوگرم است. این اختلاف نشان می‌دهد ظرفیت بالایی برای افزایش مصرف در کشور وجود دارد.

وی خرما را محصولی مغذی دانست که می‌تواند نیازهای پروتئینی و ویتامینی به‌ویژه در میان جوانان و نوجوانان را تأمین کند.

ایران دومین تولیدکننده خرما در جهان
فرخی تأکید کرد: ایران پس از مصر دومین تولیدکننده خرما در جهان است. حدود ۷۰ درصد تولیدات در داخل مصرف می‌شود ـ چه به‌صورت مستقیم و چه در صنایع تبدیلی  و ۳۰ درصد آن نیز به صادرات اختصاص دارد؛ ارزش صادرات خرمای ایران به‌طور سالانه بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار است.

مشکلات صادرات و اعتماد بازارهای هدف
رئیس انجمن ملی خرما با اشاره به موانع صادرات گفت: دستورالعمل‌های متعدد و محدودیت‌ها باعث از دست رفتن اعتماد بازارهای هدف و تجار شده است. صادرات به طور مستقیم با تولید پیوند دارد و هرگونه محدودیت یا ممنوعیت، تولیدکننده و کشاورز را متضرر می‌کند.

بحران انرژی و خسارت به محصول
فرخی به چالش انرژی در بخش خرما اشاره کرد و افزود: کمبود برق در چاه‌های کشاورزی و خاموشی‌ها در فصل اوج رسیدن محصول، خسارت زیادی به تولید می‌زند. در دماهای ۵۵ درجه، تنش آبی کیفیت و کمیت خرما را کاهش می‌دهد و حتی انتقال محصول به سردخانه نیز با مشکل مواجه می‌شود؛ زیرا درست در همان زمان پیک مصرف برق و خاموشی داریم.

افزایش هزینه نهاده‌های کشاورزی
وی با اشاره به هزینه‌های تولید گفت: قیمت نهاده‌های کشاورزی به شکل نجومی و حتی فراتر از نرخ تورم کشور افزایش یافته است. این امر باعث بالا رفتن قیمت تمام‌شده محصول برای کشاورزان شده و فشار سنگینی بر آنان وارد می‌کند.

انتقاد از سیاست‌های دستوری قیمت‌گذاری
فرخی درباره سیاست‌های دولت در زمینه قیمت‌گذاری بیان کرد: من مخالف قیمت‌گذاری منطقی نیستم، اما ورود به دستورالعمل‌های دستوری اقتصاد را آسیب‌پذیر می‌کند. کشاورز هم مانند سایر اقشار تحت تأثیر تورم ۴۰ تا ۵۰ درصدی است و محصول او نیز باید متناسب افزایش یابد. اقتصاد دستورپذیر نیست و اگر چنین بود امروز اقتصاد ما در شرایط بهتری قرار داشت.

مالیات یک‌درصدی بر خرما
رئیس انجمن ملی خرما از اعمال مالیات یک‌درصدی بر خرما در روزهای اخیر انتقاد کرد و گفت: این اقدام در شرایطی که کشاورز با مشکلات صادرات، تحریم‌ها و افزایش هزینه‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند، جای تعجب دارد و فشار مضاعفی بر این صنعت وارد می‌کند.

 مالیات یک‌درصدی ضربه به صادرات است
فرخی با اشاره به مالیات یک‌درصدی بر صادرات خرما گفت: این تصمیم صرفاً به عنوان یک منبع درآمدی دیده شده است و نه برای حل مشکلات بخش آب کشور. ارزش صادرات کل محصولات کشاورزی ایران حدود ۴.۵ تا ۵ میلیارد دلار است و یک درصد آن تنها ۲۰ تا ۳۰ میلیون دلار خواهد بود. این رقم در برابر درآمدهای بزرگ نفتی یا هزینه‌های عظیم حوزه انرژی هیچ تاثیری ندارد و عملاً صرف بهبود وضعیت آب هم نخواهد شد.

بحران آب فراتر از درآمدهای مالیاتی
وی افزود: اگر مشکل اصلی کشور آب است، باید مدیریت جدی بر ۵۰۰ هزار تا یک میلیون چاه غیرمجاز صورت گیرد. مبلغ ناچیز مالیات یک‌درصدی نه‌تنها به حل بحران آب کمکی نمی‌کند، بلکه صادرات کشاورزی را با لطمه جدی مواجه خواهد کرد.

قیمت خرما باید بر اساس عرضه و تقاضا تعیین شود
فرخی درباره وضعیت قیمت خرما تصریح کرد: قیمت خرما را تقاضا تعیین می‌کند؛ همان‌طور که در بازار ارز دیده می‌شود. من معتقد به قیمت متعادل هستم؛ اما با قیمت‌گذاری دستوری مخالفم. اگر عرضه و تقاضا بدون دخالت مدیریت شود، مطمئن باشید قیمت‌ها متعادل‌تر خواهد شد.

چالش‌های اصلی کشاورزان
رئیس انجمن ملی خرما با اشاره به مشکلات جدی تولیدکنندگان گفت: بزرگ‌ترین مشکل کشاورزان، تامین حامل‌های انرژی به‌ویژه برق است. خاموشی‌ها خسارت سنگینی به بخش کشاورزی می‌زنند. همچنین در واردات سم و کود نیاز به آزمایش‌های کیفی جدی داریم. بسیاری از سموم و کودهای وارداتی کیفیت مطلوب ندارند و کنترل دقیقی بر مصرف آن‌ها وجود ندارد و در نهایت معتقد نیستم ایران کشور کشاورزی است. امروز امنیت آبی مهم‌تر از امنیت غذایی است. شیوه‌های سنتی و حتی فشارهای قدیمی آبیاری پاسخگو نیستند و باید به سمت آبیاری در سطحی نوین و مدیریت‌شده حرکت کنیم.

لزوم بازنگری در سیاست‌های کشاورزی
فرخی تأکید کرد: ایران باید از کشاورزی‌هایی که سودمند نیستند دست بردارد و مسیر صنعتی شدن را در پیش بگیرد؛ حتی با جذب کشاورزان به سمت صنعت. این کشور نیاز به یک خانه‌تکانی اساسی و اصلاح قوانین دارد. تنها در این صورت می‌توان امنیت آبی را تضمین و آینده بخش کشاورزی را مدیریت کرد.

سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و نگاه به آینده
وی در پایان خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاری در کشت‌های فراسرزمینی برای کشورهایی که خودشان دچار بحران آب و غذا خواهند شد پایدار نیست. این مدل‌ها شاید کوتاه‌مدت موفق باشند اما در بلندمدت خطرناک‌اند. همچون انتقال بی‌برنامه آب که امروز یکی از ریشه‌های بحران‌های فعلی است.