به گزارش دیوان اقتصاد، در طی دو دهه ای گذشته به علت شدت یافتن گرمایش جهانی، مناطق حساس عرض های جنب حاره همچون نواحی جنوب غربی و جنوب شرق ایران با امواج گرمایی و گرمای کم سابقه یا بی سابقه روبرو بوده و این امر در چند سال گذشته، به صورت مکرار در فصل گرم سال(اردیبهشت تا مهر) تکرار می­گردد.
در خردادماه سال جاری دما­های بسیار بالای در استان­های سیستان و بلوچستان، بوشهر و خوزستان ثبت شد. ترکیب دما و رطوبت در این استان­های ساحلی دمای احساسی را افزایش داده و باعث مشکلات عدیده­ای برای مردم این مناطق می­گردد. موج­های گرما پیامدهای زیانبار اقتصادی، انسانی، جغرافیای- زیست محیطی، امنیتی و … را به دنبال دارند.
با توجه به روند کنونی گرمایش جهانی جنبه­ای نگران کننده­ای این موضوع، افزایش شدت و فروانی وقوع امواج گرمایی در سال­های آینده در این مناطق خواهد بود. این امر توسط مطالعات انجام گرفته در موسسه ای علوم جوی و اقلیم شناسی دانشگاه زوریخ نیز تاییده گردیده و اذعان شده که سواحل خلیج فارس به علت افزایش گرما و رطوبت تا سال 2100 میلادی غیرقابل سکونت خواهد بود. به طور کلی موج­های گرما پیامدهای مخرب زیر را به دنبال دارند :
– پیامدهای انسانی : مرگ و میر( برای مثال در خردادماه سال جاری 3 نفر بر اثر شدت گرما در استان سیستان و بلوچستان فوت کردند)، افزایش بیماری های گرمسیری و واگیردار، کاهش کارایی انسان و عدم بازدهی مطلوب در انجام کارهای روزانه، افزایش تندخویی و مشکلات عصبی در جامعه و در نهایت منجر به مهاجرت و کاهش جمعیت می گردد، که این امر نیز به نوبه ای خود مشکلات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی به دنبال خواهد داشت.
– پیامدهای اقتصادی : افزایش مصرف حامل های انرژی و فرسودگی سیستم تولید و توزیع آنها به علت افزایش مصرف(در خردادماه سال جاری تاسیسات برق استان های مذکور به علت مصرف زیاد مستهلک شده و دچار آتش سوزی و خرابی شدند)، تعطیلی یا کاهش ساعت فعالیت ادارات دولتی و بخش­های خصوصی، آسیب­رسانی به محصولات کشاورزی – باغات(آتش سوزی باغات خرما و کاهش شدید محصولات آن)، تاثیر بر صنایع نفت و گاز و افزایش هزینه ای نگهداری تاسیسات و خرابی و مستهلک شدن قطعات، تاثیر بر صنعت حمل و نقل و آسیب رسانی به تاسیساتی همچون جاده های آسفالته، تاثیر بر ماهیگیری و صنایع وابسته به آن و ….
پیامدهای جغرافیای-زیست محیطی : وقوع موج­های گرمای سبب آسیب و نابودی منابع آب و خاک، افزایش شوری و تشدید فرسایش خاک، فعال شدن فرایندهای فرسایشی مخرب آب جاری و باد، نابودی گونه های جانوری – گیاهی و از بین رفتن اکوسیستم­ها می­گردد. این امر به نوبه­ای خود باعث تشدید شرایط بیابان­زایی و افزایش تاثیرات موج گرما در سال­های آینده خواهد شد.
موارد ذکر شده در بالا به عنوان پیامدهای امواج گرمای تبعات، اجتماعی و امنیتی به دنبال دارد. افزایش بیکاری، افزایش مهاجرت و پیامدهای متعدد آن در مناطق مبدا و مقصد و کاهش جمعیت و خالی از سکنه شدن تدریجی نواحی از استان­های ذکر شده می­تواند به عنوان یک بحران در آینده­ای این مناطق مطرح باشد.
برای کنترل یا کاهش اثرات گرمایش جهانی و امواج گرما در این گونه مناطق تدوین برنامه­های جامع و راهبردی در بستر علوم زمین و علوم انسانی همچون رشته های جغرافیای طبیعی وانسانی، آبخیزداری، محیط زیست، زمین شناسی، منابع طبیعی و … می­تواند، بسیار موثر و مفید باشد.

سجاد باقری سیدشکری