به گزارش دیوان اقتصاد به نقل از خانه ملت، براساس لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ مقرر شده که حدود ۴۶ درصد کل مالیات ها (حدود ۵۹ هزار میلیارد تومان) از طریق مالیات‌های مستقیم و ۵۴ درصد مابقی آن (حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان) از محل مالیات‌های غیرمستقیم جمع‌آوری شود. افزون بر این از میان مالیات‌های مستقیم، مالیات بر شرکت‌ها حدود ۳۶ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده که حدود ۲۸ درصد کل درآمدهای مالیاتی است.

پیش بینی میزان مالیات شرکت‌ها در سال ۱۳۹۷

در جدیدترین گزارش مرکز پژوهش های مجلس آمده است که شرکت‌ها قرار است در سال ۱۳۹۷ به این شرح مالیات بدهند.

شرکت‌های غیردولتی: ۲۳ هزار میلیاردتومان
شرکت‌ها و مؤسسات دولتی: ۱۳ هزار میلیارد تومان
سازمان‌های اداره ‌کننده نهادها و بنیادها : ۱۰ میلیارد تومان (شرکت‌های مربوط به نهادها و بنیادها به‌عنوان شخصیت حقوقی مستقل خودشان جداگانه مالیات می‌دهند).
شرکت‌های آستان قدس رضوی: ۳۰ میلیارد تومان
پیش‌بینی مالیات بر درآمد افراد و مشاغل در سال ۱۳۹۷

در سال ۱۳۹۷ مالیات بر درآمد افراد و مشاغل، حدود ۱۹ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است که ۱۵ درصد از کل درآمدهای مالیاتی عمومی را شامل می‌شود. ترکیب این نوع مالیات به‌شرح زیر است.

کارمندان دولت: ۱/۶ هزار میلیارد تومان
کارکنان بخش خصوصی: ۷/۵ هزار میلیارد تومان
اصناف و مشاغل: ۱/۶ هزار میلیارد تومان
مستغلات: ۳/۱ هزار میلیارد تومان
کارمندان چند برابر کسبه مالیات می پردازند!؟

نکته قابل توجه آن است که کارمندان بخش‌های دولتی و خصوصی تقریباً دو برابر میزان کسبه و اصناف مالیات پرداخت می‌کنند! از میان مالیات‌های مستقیم، مالیات بر ثروت آخرین قلم این دسته از مالیات‌ها به شمار می‌رود که حدود ۵/۳ هزار میلیارد تومان است. این رقم کمتر از ۳ درصد از درآمدهای مالیاتی و حدود ۲۵ صدم درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد.

مالیات بر ارزش افزوده

این گزارش می افزاید: بر اساس اعلام مرکز پژوهش های مجلس، پیش‌بینی دولت این است که‌ این نوع مالیات (بدون در نظر گرفتن سهم شهرداری‌ها) در مجموع حدود ۳۶ هزار میلیارد تومان عاید بودجه کشور خواهد کرد که نزدیک به ۶ هزار میلیارد تومان آن برای بخش سلامت است.

به‌ طور کلی و از بابت تحقق مالیات‌های پیش‌بینی شده می‌توان گفت که در سال ۱۳۹۷ معادل ۱۲۹ هزار میلیارد تومان به عنوان درآمدهای مالیاتی مقرر شده است. این رقم نسبت به رقم درآمدهای مالیاتی قانون بودجه سال ۱۳۹۶ که حدود ۱۱۶ هزار میلیارد تومان بود، حدود ۱۰ درصد رشد داشته است.

اگر نرخ تورم سال آینده را حدود ۱۰ در نظر بگیریم، این یعنی اینکه مالیات به قیمت ثابت (تورم در رفته) عملا تغییری نکرده و اگر پیش‌بینی تورم، بیشتر از این باشد، ‌ یعنی مالیات نسبت به قانون سال ۱۳۹۶ کمتر شده است.

با توجه به پیش‌بینی عدم تحقق بخشی از مالیات‌ها در سال ۱۳۹۶، به‌نظر می‌رسد با ادامه روند کنونی تحقق درآمدهای مالیاتی، در سال آتی نیز با مشکل عدم تحقق کامل درآمدهای مالیاتی مواجه باشیم.

پتانسیل مالیات در اقتصاد ایران

از سویی دیگر، بررسی های مرکز پژوهش های مجلس نشان می‌دهد، اقتصاد ایران تقریباً نیمی از ظرفیت مالیاتی خود را استفاده نمی‌کند. به‌ عبارت دقیق‌تر طی بیش از دو دهه، متوسط تلاش مالیاتی (به معنای نسبت مالیات جمع‌آوری شده به میزان قابل جمع‌آوری) حدود ۵۴ درصد بوده است.

این موضوع دلایل بسیاری دارد ازجمله آنکه مثلاً بخش کشاورزی معاف از مالیات است، عده‌ای از فعالان اقتصادی حق مردم را نمی‌دهند (فرار مالیاتی وجود دارد)، سیستم‌های اطلاعاتی کافی نیز برای مالیات‌ستانی وجود ندارد.