به گزارش دیوان اقتصاد به نقل از ایبِنا، به طور کلی، هدف از تشکیل مناطق آزاد در دنیا، اعطای معافیت‌های مالیاتی یا گمرکی برای ایجاد رونق و رشد و توسعه تجارت هستند. در ایران نیز هدف از ایجاد این مناطق «تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه‌گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه‌ای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی» عنوان شده است.
یکی از صنایع فعال در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران، صنعت بیمه است که می‌تواند هم در افزایش پرتفوی بیمه‌ای و هم جذب سرمایه‌گذاری خارجی داشته باشد. در حال حاضر ۴ شرکت جنرال بیمه‌ای حافظ، ایران معین، امید و آسماری و ۲ شرکت بیمه اتکایی ایرانیان و امین در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور فعال هستند. برای بررسی مشکلات، دغدغه‌ها، چالش‌ها و فرصت‌های این شرکت‌ها گفتگویی با علیرضا یزدان دوست داشتیم.
* فارغ از اینکه تعداد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در کشور افزایش یابند یا نه، چالش‌های شرکت‌های بیمه مناطق آزاد چه مواردی هستند؟ در صورتی که این مناطق افزایش نیابند، ظرفیت پرتفوی بیمه در مناطق آزاد چه قدر است؟ از سوی دیگر اگر شرکت‌های سرزمین اصلی از مناطق آزاد خارج شوند، تا چه میزان بر پرتفوی شرکت‌های مناطق آزاد افزوده می‌شود؟
نمایندگان مجلس شورای اسلامی از جنبه‌های کلان اقتصادی به موضوع افزایش مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در کشور نگاه می‌کنند. در دنیا هم برای تبدیل یک منطقه به منطقه آزاد مسائلی مانند مباحث مالیاتی، صادرات و واردات  و راه اندازی صنایع در نظر گرفته می‌شود تا بتوان در نقطه‌ای رونق ایجاد کرد و چه بسا آن را به عنوان «هاب» منطقه تبدیل کرد. از سوی دیگر می‌بینیم که به طور عمومی  مهم‌ترین و پر رفت‌وآمدترین بنادر در دنیا هم عموماً جزو مناطق آزاد هستند.
موافقین و مخالفین تبدیل یک منطقه به منطقه آزاد در بین نمایندگان مجلس ایران نیز بیشتر از جنبه‌های کلان به این موضوع نگاه می‌کنند و کمتر از نقطه نظر بیمه‌ای به آن می‌نگرند. از نقطه نظر بیمه‌ای، بسیاری از فاکتورها در یک منطقه آزاد یا ویژه اقتصادی، مانند جمعیت، گاهاً ثابت و چه بسا نزولی هستند. نرخ رشد جمعیت در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در بسیاری از مقاطع زمانی، ممکن است صعودی نبوده و ثابت یا منفی باشد.
اگر بخواهیم به عنوان مثال تنها فاکتور جمعیت را در مناطق آزاد ثابت در نظر بگیریم، به جز موضوع نرخ تورم که می‌تواند افزایش حق بیمه تولیدی در رشته‌هایی مانند درمان و شخص ثالث را نیز در پی داشته باشد، سایر فاکتورهای بیمه‌ای در این مناطق ثابت هستند و لذا انتظار افزایش پرتفوی بیمه ای در این مناطق ممکن است امری محتمل نباشد.
با این حال شاید مهم‌ترین عارضه‌ای  که شرکت‌های بیمه‌ای فعال در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با آن روبه‌رو هستند، حضور شرکت‌های سرزمین اصلی است.مهم‌ترین عارضه‌ای  که شرکت‌های بیمه‌ای فعال در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با آن روبه‌رو هستند، حضور شرکت‌های سرزمین اصلی است. این شرکت‌ها بسیار راحت وارد مناطق آزاد می‌شوند و با سرمایه بیشتر، نام‌های گوش آشناتر و سابقه بیشتر طبیعی است که بتوانند راحت‌تر جذب پرتفوی کنند. باید توجه داشت که سرمایه شرکت‌های مناطق آزاد نسبتا پایین‌تر از سرزمین اصلی است و در بهترین حالت سابقه فعالیت آنها نیز به ۱۵ سال می‌رسد.
همچنین شرکت‌های سرزمین اصلی از نظر تبلیغاتی نیز بودجه بیشتری دارند و به طور کلی یکی از مشکلات شرکت‌های بیمه مناطق آزاد، حضور بیمه‌گران سرزمین اصلی در این مناطق است. البته از نظر قانونی، نمی‌توان مانعی برای حضور این شرکت‌ها در مناطق آزاد ایجاد کرد و شرکت‌های بیمه در مناطق آزاد تنها با تکیه بر توانمندی‌های خوداز جمله خدمات ویژه یا متفاوت می‌توانند مشتریان را قانع کنند تا با آنها همکاری داشته باشند.

* آماری دارید که اگر شرکت‌های سرزمین اصلی در مناطق آزاد فعالیت نکنند، چه میزان ظرفیت بیمه‌ای برای شرکت‌های مناطق آزاد به وجود خواهد آمد؟
آماری ندارم. حتی سالنامه بیمه مرکزی هم آمار حق بیمه‌های تولیدی و خسارت‌های پرداختی را به شکل استانی منتشر می‌کند. به عنوان نمونه، دو جزیره کیش و قشم که هر دو جزو مناطق آزاد هستند و حجم عملیات بیمه‌ای در آنها بالاست، در سالنامه بیمه مرکزی جزو استان هرمزگان در نظر گرفته می‌شوند و تفکیکی از این نظر بین استان هرمزگان و این مناطق وجود ندارد.
ما نمی‌دانیم که حق بیمه تولیدی در منطقه عسلویه در استان بوشهر، منطقه ارس یا بندرانزلی چقدر است. به همین دلیل هم نمی‌توانیم بگوییم که چه میزان از عملیات بیمه‌گری در این مناطق متعلق به شرکت‌های سرزمین اصلی و چه مقدار متعلق به شرکت‌های مناطق آزاد است. با این حال تردیدی وجود ندارد که در صورت خروج شرکت‌های سرزمین اصلی از مناطق آزاد، پرتفوی شرکت‌های بیمه مناطق به مراتب بیش از پرتفوی کنونی آنها خواهد بود.
در حال حاضر شرکت‌های بزرگ سرزمین اصلی در مناطق آزاد ملک خریده یا اجاره کرده‌اند و با تعدادی نیرو در این مناطق فعال هستند. اگر پرتفوی قابل قبولی در این مناطق وجود نداشت، شاید شرکت‌های بزرگ هم تمایلی برای این هزینه ها نداشتند.

* فرصت رو به رشد صنعت بیمه و شرکت آسماری را در مناطق آزاد چه می‌دانید و در چه رشته‌هایی می‌توانید موفق‌تر باشید؟
با توجه به مجوز جنرال بیمه آسماری برای فعالیت در مناطق آزاد، در همه رشته‌ها می‌توانیم عملکرد مناسبی داشته باشیم. شرکت بیمه آسماری پیش از این شاید خیلی به سمت ایجاد یک فرایند بازاریابی در مناطق آزاد حرکت نکرده بود ولی در حال حاضر طرح‌های جدیدی را برای بازاریابی تهیه و تدوین کرده‌ایم و به جز رشته درمان که در آن با توجه به وجود سهامدار عمده‌ای به نام شرکت کمک‌رسان ایران مزیت رقابتی داریم. در رشته‌های آتش‌سوزی، مهندسی و مسئولیت نیز می‌توانیم رشد خوبی را تجربه کنیم. طبیعتا حضور پررنگ‌تر در رشته‌های درمان خیلی برای بیمه آسماری کار سختی نیست و لذا همه تمرکز ما روی این است که بتوانیم در سایر رشته‌ها مانند آتش سوزی، باربری، مسئولیت و مهندسی و کشتی و شناور بتوانیم قوی تر عمل کنیم.

* حق بیمه تولیدی بیمه آسماری در ۶ ماهه ۹۸ چه میزان بوده است؟
الان نمی‌توانم عدد و رقم دقیق را اعلام کنم ولی حق بیمه تولیدی بیمه آسماری در ۶ ماهه نخست سال ۹۸ نسبت به ۶ ماهه نخست سال گذشته بیش از ۶۰ درصد رشد داشته است. ما رشد خوبی داشته‌ایم. با توجه به شرایط موجود بازار، نسبت خسارت خوبی هم داریم و امیدواریم با توجه به طرح‌های جدید در زمینه بازاریابی، شرایط بهتری را هم تجربه کنیم.

* مناطق آزاد در دنیا به طور سنتی برای جذاب سرمایه گذاری خارجی، تولید و صادرات ایجاد شده‌اند. چرا در ایران جدای از بحث تحریم، در جذب سرمایه خارجی به ویژه در صنعت بیمه ناموفق بوده ایم؟
همانطور که مطلع هستید، قوانین و مقررات لازم برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی در مناطق آزاد از جمله در خصوص صنعت بیمه پیش‌بینی شده و ضوابط لازم برای سرمایه‌گذاری خارجی چه در قالب اشخاص حقیقی و حقوقی مشخص است.
سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور و ورود به صنعت بیمه ایران تمایل دارند. چند سال پیش و در زمانی که مقوله تحریم تا سطح کنونی محدودیت ایجاد نکرده بود، برخی از فعالان در کشورهای حوزه خلیج فارس تمایل به حضور در صنعت بیمه ایران را داشتند. به هرحال باید توجه داشت که ایران با جمعیت بیش از ۸۰ میلیونی خود، ظرفیت بالایی برای توسعه صنعت بیمه دارد و همچنین می‌توان با این کشورها همکاری داشت و اتکایی از آنها قبول یا به آنها واگذار کرد.
از سوی دیگر نیز می‌توانیم در قالب شرکت‌های سهامداری با شرکت‌های خارجی در مناطق آزاد همکاری داشته باشیم. برخی از کشورهای منطقه هم تمایل دارند به جهت نزدیکی جغرافیایی به جای همکاری اتکایی با شرکت‌هایی در کشورهای اروپایی با شرکت‌هایی در منطقه و حتی ایران همکاری اتکایی داشته باشند.

* در حوزه بیمه به سرمایه‌گذار خارجی چه امتیازی می‌دهیم تا در مناطق آزاد ایران سرمایه‌گذاری کند؟
این موضوع شاید فقط امتیاز نیست. موضوع دسترسی برای شرکت‌های بیمه به ویژه در حوزه‌هایی مانند بازدید، ارزیابی ریسک و غیره برای شرکت‌های بیمه‌ای بسیار مهم است. اگر واقعا فضای رقابتی برای کار داشته باشیم، شاید شرکت‌های عراقی یا عمانی تمایل بیشتری برای واگذاری اتکایی یا تاسیس شرکت مشترک بیمه‌ای با ایران داشته باشند تا اینکه بخواهند این همکاری را با شرکت‌های اماراتی یا غیره داشته باشند.
این موضوع درباره شرکت‌های بیمه کشورهای عضو اکو و حوزه آسیای میانه و قفقاز مانند تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان نیز صدق می‌کند. باید توجه داشت که برخی از کشورهای همسایه ایران، عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) هستند و حتی زمانی دانشکده بیمه اکو در تهران قرار داشت. می‌توان برای همکاری‌های بیمه‌ای یا سرمایه‌گذاری بسیاری از فعالین این حوزه را برای همکاری مجاب کرد.

* سرمایه گذاری هند در بندر چابهار از تحریم معاف شده است. این موضوع و انتقال کالاهای هندی‌ به افغانستان از طریق این بندر که جزو مناطق آزاد است، چه قدر فرصت برای صنعت بیمه ایجاد کرده است؟
آمارها نشان می‌دهد که فرصت‌هایی برای صنعت بیمه در چابهار ایجاد شده است. متاسفانه چون آمار چابهار از آمار سیستان و بلوچستان جدا نمی‌شود، آمارهای مربوط به حق بیمه تولیدی نیز دقیق نیست. بیمه آسماری در حال حاضر در چابهار حضور ندارد ولی برنامه داریم که در مقطع زمانی مناسب در این منطقه حضور یابیم.
در بازدیدهای میدانی که طی دو سال گذشته از چابهار داشتم، به وضوح می‌توان تاثیر سرمایه‌گذاری خارجی در چابهار و توسعه این بندر و شهرهای اطراف آن را دید. این موضوع حتما بر حوزه بیمه نیز تاثیرگذار بوده است. با این حال بازهم نمی توان با عدد و رقم درباره این موضوع صحبت کرد چون آمارهای بیمه‌ای چابهار هم مانند سایر مناطق آزاد به طور تفکیک شده منتشر نمی‌شود.

* ماه گذشته انتخابات سندیکای بیمه‌گران برگزار شد و سیدمحمد کریمی برای دو سال به عنوان دبیرکل جدید این سندیکا انتخاب شد. اولویت سندیکا در دوره جدید از نظر شما چه باید باشد؟
انتخابات سندیکا قرار بود اسفندماه ۹۷ برگزار شود اما با توجه به تغییر اساسنامه سندیکا که در دستورکار شورایعالی بیمه قرارداشت، تا شهریورماه به تعویق افتاد.
همان طور که می‌دانید، ۱۰ نفر در این انتخابات نامزد شدند. فارغ از اینکه سیدمحمد کریمی به عنوان دبیرکل سندیکا انتخاب شد، نکته مهم اتفاق نظر و همسوئی در صنعت بیمه در جهت مثبت بود که در این انتخابات حاصل شد.فارغ از اینکه سیدمحمد کریمی به این سمت انتخاب شد، نکته مهم اتفاق نظر و هم‌سوئی در صنعت بیمه در جهت مثبت بود که در این انتخابات حاصل شد. حتی اگر حجاریان نیز برای این سمت انتخاب شده بود، می‌توانست مفید فایده و تاثیرگذار باشد زیرا به هرحال هر ۲ نامزد اصلی این انتخابات از بزرگان صنعت بیمه بودند.
یکسری از موارد در صنعت بیمه وجود دارد که نیازمند پیگیری آنها از سوی دبیرکل است. بلافاصله بعد از انتخاب سیدمحمد کریمی به عنوان دبیرکل سندیکا، چند نفر از پیشکسوتان صنعت بیمه تاکید کردند که فارغ از اینکه رای ما چه کسی بوده و چه کسی انتخاب شده است، نکته مهم احترام گذاشتن به رای اکثریت و قبول آن است. الان نیز تمام هم و غم خود را باید برای همکاری با دبیرکل جدید سندیکا داشته باشیم تا این نهاد به اهدافی که برای آن در اساسنامه مشخص شده، دست پیدا کند.
به طور حتم، دبیرکل سندیکا مجری سیاست‌هایی است که توسط شورای عمومی و هیات رئیسه پیش بینی شده در اساسنامه، تعیین می‌شود. نکته مهم هم‌سوئی و هم‌صدایی سندیکا و بیمه مرکزی بود که به هرحال به نظر می‌رسد این امر در انتخابات اخیر محقق شده است و اظهار نظرهای ریاست بیمه مرکزی نیز گویای این است که باید تمام شرکتها سعی در تقویت سندیکا و استفاده بهینه از پتانسیل‌های این تشکل صنفی داشته باشند.

* یکی از موضوعاتی که این روزها مطرح می‌شود، این است که چه قدر از وظایف نظارتی بیمه مرکزی قابل انتقال به سندیکاست. نظر شما در این خصوص چیست؟
غلامرضا سلیمانی رئیس کل بیمه مرکزی دیدگاه‌های روشن و شفافی در این موضوع داشته اند و بنظر می‌رسد که بیمه مرکزی بی تمایل نیست که  بخشی از وظایف غیرحاکمیتی و قابل تفویض خود را به سندیکا که یک اتحادیه صنفی و تخصصی است، واگذار کند. با توجه به ترکیب کنونی سندیکا و ارتباط قوی آن با بیمه مرکزی، تصورم این است که اتفاقات خوبی در این زمینه رخ خواهد داد و سندیکا در بسیاری از حوزه‌ها می‌تواند به بیمه مرکزی کمک کند و همسو با نهاد نظارتی حرکتهای مناسبی داشته باشد.

* صحبتی در پایان دارید؟
امیدوارهستم که با تمامی این بحث‌ها ضریب نفوذ بیمه در کشور افزایش یابد. صنعت بیمه در ایران با وجود سابقه طولانی که دارد، متاسفانه هنوز نتوانسته‌ایم ضریب نفوذ خوبی داشته باشیم. امیدوار هستیم تا با کمک رسانه‌ها و فرهنگ‌سازی برای بیمه، مردم استقبال بیشتری از صنعت بیمه داشته و دست کم منافع خرید بیمه‌نامه را بدانند و پرداخت حق بیمه را هزینه تلقی نکنند.