به گزارش دیوان اقتصاد از تابناک، ارز چندنرخی وضعیتی است که در آن یک ارز واحد (مثل دلار) نرخ‌های مختلفی در بازار‌های مختلف یا برای خرید کالا‌های مختلف داشته باشد. این وضعیت در سال‌های اخیر، به یکی از چالش‌های اصلی در اقتصاد و تجارت خارجی کشورمان تبدیل شده است. به‌گونه‌ای که در بستر چندنرخی بودن ارز، اولاً رانت ارزی توزیع می‌شوند و ثانیاً احتمال تخلفات و فساد ارزی را بیشتر می‌کند.

با این حال، نگاهی به تعدد نرخ ارز در نظام ارزی کشورمان نشان می‌دهد در شرایط فعلی، بیش از هشت نرخ برای دلار داریم که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود.

۱- دلار آزاد
این نرخی است که سیاست‌گذار ارزی آن را قبول ندارد؛ اما بازار‌هایی نظیر طلا و سکه و خودرو، از آن تبعیت می‌کنند و در حال حاضر در محدوده ۶۱ هزار تومان در نوسان است.

۲- دلار مرکز مبادله
این نرخ رسمی و مورد تأیید بانک مرکزی به‌عنوان بازارساز است و همواره از سوی رئیس کل بانک مرکزی به‌عنوان نرخ معیار برای نیاز‌های ارزی نظیر سفر معرفی می‌شود. در حال حاضر نرخ دلار مرکز مبادله ۴۹۸۲۰ تومان است.

۳- دلار اشخاص
سومین نرخ دلار در دادوستد‌های ارزی، نرخ ارز اشخاص یا همان ارز توافقی است که چند ماهی است از سوی بانک مرکزی به رسمیت شناخته شده است و در حال حاضر در محدوده ۵۵ هزار تومان، ارزش گذاری شده است.

۴- دلار ترجیحی
کمترین نرخ دلار در نظام ارزی ایران، نرخ ترجیحی است که در سال‌های اخیر با عنوان دلار ۴۲۰۰ در میان مردم شناخته شده است و در حال حاضر به نرخ ۲۸۵۰۰ تومان در سامانه بانک مرکزی به ثبت رسیده است. هرچند بانک مرکزی چند ماه قبل در گزارشی اعلام کرد در سال ۱۴۰۲ برای واردات برخی از اقلام گروه دارویی، دلار ۴۲۰۰ تخصیص و تامین شده بود، اما برای سال جاری هنوز آمار رسمی اعلام نشده است.

۵- دلار نیمایی
نرخ دلار در سامانه نیما، از جمله نرخ‌هایی است که به طور مشخص برای واردات کالا‌هایی به‌غیراز کالا‌های اساسی و ضروری استفاده می‌شود. در حال حاضر نرخ دلار نیمایی، در محدوده ۴۶ تا ۴۷ هزار تومان در نوسان است و نسبت به ابتدای سال، افزایش داشته است.

۶- دلار فردایی
نرخ فردایی ارز از جمله نرخ‌هایی است که در فضای مجازی و در ساعات پایانی روز، رونمایی می‌شود تا به‌نوعی نرخ ارز در بازار روز آینده را برآورد کند. این نرخی است که در روز‌های هیجانی بازار ارز، مورد توجه قرار می‌گیرد و با وجود غیرقانونی بودن این نرخ، برخی افراد بهای ریالی ارز را امروز پرداخت می‌کنند و اسکناس یا حواله ارز را فردا دریافت می‌کنند. این مدل خرید و فروش ارز، ریسک بسیار زیادی به دنبال دارد و همواره از سوی نهاد‌های نظارتی و بانکی، نسبت به عواقب این معاملات فردایی هشدار داده می‌شود.

۷- دلار سنا
نرخ سنا یا همان ETS بر مبنای معاملات الکترونیکی ارز کشف می‌شود. در حال حاضر نرخ دلار در سامانه سنا بانک مرکزی در محدوده ۴۹ هزار تومان در نوسان است.

۸- نرخ موزون
هشتمین نرخ مورد بررسی در این گزارش، با عنوان نرخ ارز میانگین موزون شناخته می‌شود. این نرخ مدتی است که در سامانه سنا رونمایی شده است و در محدوده ۴۵ هزار تومان قیمت گذاری شده است.

در پایان علاوه بر نرخ‌های اشاره شده در این گزارش، باید به نرخ‌هایی تحت عنوان دلار هرات، دلار سلیمانیه و دلار دبی نیز اشاره کرد که در سال‌های گذشته در فضای بازار آزاد ارز نقش داشتند، اما در یکی دو سال اخیر، نقش و تأثیرگذاری این نرخ‌ها در تجارت خارجی کمتر شده است.