به گزارش دیوان اقتصاد، همایون فلکشاهی در گفت‌وگو با ایلنا، درباره شرایط جدید نفت بعد از مکانیسم ماشه اظهار داشت: تشدید تحریم‌های ایالات متحده و فعال شدن مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل (Snapback) باعث شده است که انتقال نفت ایران از سواحل کشور تا خریداران نهایی در چین از نظر لجستیکی دشوارتر، پرهزینه‌تر و زمان‌برتر شود.

کاهش ورود نفت ایران به بنادر چین

وی تصریح کرد: در حال حاضر حدود ۶۰ درصد نفتکش‌هایی که در این تجارت فعالیت دارند تحریم شده‌اند؛ در نتیجه، انتقال محموله‌ها به نفتکش‌های غیرتحریمی برای مرحله دوم مسیر بین ایران و چین زمان بیشتری می‌برد و در نهایت تحویل نفت خام به بنادر چین دیرتر انجام می‌شود. افزون بر این، تحریم بنادر چینی توسط آمریکا، بر پیچیدگی لجستیک افزوده است. هرچند در برخی موارد شرکت تحریم‌شده مالک تمامی اسکله‌های بندر نیست، اما این اقدام در مجموع موجب کاهش ورود نفت ایران به این بنادر شده است.

تاکتیک ایران و ونزوئلا برای دور زدن تحریم

تحلیلگر موسسه بین‌المللی داده‌های انرژی کپلر ادامه داد: با این حال، شاهد آن بوده‌ایم که ایران و ونزوئلا تاکتیک‌های جدیدی برای دور زدن تحریم‌ها در پیش گرفته‌اند که امکان تخلیه نفت در بنادر چین را فراهم کرده است. همچنین میزان تخفیف در قیمت تحویلی نفت سبک ایران (قیمتی که پالایشگاه‌های چینی پرداخت می‌کنند) افزایش یافته است؛ این تخفیف که پیش‌تر در نوروز سال جاری کمتر از یک دلار در هر بشکه نسبت به نفت برنت بود، اکنون به حدود ۸ دلار در هر بشکه رسیده است.

وی در ارزیابی تداوم و یا توقف واردات نفت چین از ایران توضیح داد: از سال ۲۰۱۸ و بازگشت تحریم‌های آمریکا و عدم تمدید معافیت‌ها در سال ۲۰۱۹، ایران کاملاً به بازار نفت چین وابسته شده است. در سال‌های گذشته، حجم اندکی از نفت ایران به سوریه و ونزوئلا ارسال می‌شد که آن هم بیشتر جنبه دولتی داشت تا تجاری. اما در سال جاری، تمامی صادرات نفت ایران به مقصد چین بوده است.

بی‌اعتنایی تجارت ایران-چین به اسنپ‌بک

فلکشاهی افزود: به نظر من، تحریم‌های سازمان ملل تأثیر قابل توجهی بر تجارت نفت بین ایران و چین نخواهد داشت، اگرچه ممکن است حمل‌ونقل را دشوارتر کند و شرکت‌های کمتری تمایل به حضور در این تجارت یا ارائه بیمه برای محموله‌ها داشته باشند. برخی نفتکش‌هایی که اکنون با پرچم کشورهای دیگر فعالیت می‌کنند، ممکن است همکاری خود را با ایران متوقف کنند. در مجموع، هزینه انتقال نفت خام ایران به چین افزایش می‌یابد و از آن طرف میزان تخفیف نیز افزایش پیدا می‌کند اما حجم صادرات تغییر زیادی نخواهد کرد.

وی تاکید کرد: با وجود تحریم‌های سخت‌تر آمریکا، پالایشگاه‌های مستقل کوچک چین همچنان به نفت ایران نیاز دارند، زیرا حاشیه سود پالایش آن‌ها پایین (حدود ۳ تا ۴ دلار در هر بشکه) است و برای سوددهی باید خوراک ارزان‌قیمت مانند نفت ایران را خریداری کنند. با این حال، رقابت شدید از سوی پالایشگاه‌های بزرگ‌تر و دولتی آن‌ها را به تدریج از بازار بیرون می‌راند؛ بنابراین، سهم ایران در بازار نفت چین احتمالاً در ماه‌ها و سال‌های آینده کاهش خواهد یافت.

هند از ایران نفت می‌خرد؟

تحلیلگر موسسه بین‌المللی داده‌های انرژی کپلر درباره واکنش هند به بازا نفت ایران گفت: اگرچه هند در سال‌های اخیر یکی از بزرگ‌ترین خریداران نفت روسیه بوده و حدود ۴۰ درصد واردات نفت خود را از روسیه تأمین می‌کند اما تا زمانی که تحریم‌های ثانویه آمریکا پابرجاست، به احتمال زیاد، نفت ایران را وارد نخواهد کرد. تهدید این تحریم‌ها عامل بازدارنده قدرتمندی است، به‌ویژه برای پالایشگاه‌های هندی که در بازارهای بین‌المللی حضور گسترده دارند. حتی شرکت نایارا انرژی (Nayara Energy) که بخشی از سهام آن متعلق به روس‌نفت است و اخیراً نیز از سوی اتحادیه اروپا تحریم شده، بعید است ریسک واردات نفت ایران را بپذیرد، زیرا گزینه نخست آن همچنان افزایش خرید از روسیه است. آخرین محموله نفت ایران که به هند رسید، در مه ۲۰۱۹ تخلیه شد که پیش از لغو معافیت‌های آن سال بارگیری شده بود.

وی درباره اخبار ضد و نقیض درباره کاهش صادرات نفت ایران خاطرنشان کرد: اگرچه سطح بارگیری نفت از بنادر ایران همچنان بالاست، اما میزان تخلیه در بنادر چین کاهش یافته است که نشان‌دهنده افت تقاضای کوتاه‌مدت برای نفت ایران در بازار چین است. بین ماه‌های آوریل تا ژوئن، واردات روزانه به طور میانگین ۱.۴۵ میلیون بشکه در روز بود، در حالی‌که بین جولای تا سپتامبر این رقم به ۱.۳۳ میلیون بشکه در روز کاهش یافت. در همین حال، بارگیری نفت از ایران در سپتامبر به رکورد جدیدی در دوره تحریم‌ها رسید و به ۲.۱ میلیون بشکه در روز افزایش یافت.

روی‌آوری پالایشگاه‌های کوچک چینی به نفت ایران از ژانویه

فلکشاهی اظهار داشت: کاهش واردات چین تا حدی به دلیل تحریم‌های آمریکا است، اما همچنین به سطح بالای ذخایر نفتی داخل چین و نبود سهمیه واردات نفت خام برای پالایشگاه‌های مستقل مرتبط است، زیرا تمامی نفت ایران توسط این پالایشگاه‌های کوچک خریداری می‌شود. هرچند وضعیت فعلی برای خرید نفت ایران از سوی چین در کوتاه‌مدت چندان مطلوب نیست اما انتظار می‌رود از ژانویه سال آینده با تمدید سهمیه‌های واردات پالایشگاه‌های کوچک مجدداً به خرید نفت ایران روی آورند. نفت ایران همچنان ارزان‌ترین گزینه برای نفت خام ترش متوسط است زیرا در حال حاضر حدود ۱۳ دلار در هر بشکه ارزان‌تر از نفت مشابه عربستان معامله می‌شود.

چرا رادار نفتکش‌های ایرانی روشن شد؟

وی درباره برخی گزارش‌ها از جمله  تانکرترکرز مبنی بر روشن شدن سامانه راداری نفتکش‌های ایرانی تاکید کرد: ما نیز مشاهده کردیم که بیشتر نفتکش‌ها چند روز پیش سیستم AIS خود را روشن کرده‌اند؛ در واقع بیش از ۸۰ درصد نفتکش‌های حامل نفت ایران در آن زمان سیگنال خود را فعال کرده بودند. هنوز مشخص نیست علت این اقدام چه بوده است. در ابتدا تصور می‌کردیم ممکن است نوعی اقدام پیشگیرانه در برابر تحریم‌های سازمان ملل باشد، چراکه این تحریم‌ها به کشورهای ثالث اجازه می‌دهد در مواردی نفتکش‌های ایرانی را متوقف و بازرسی کنند. احتمال دیگر، هرچند ضعیف‌تر، این بود که چین پس از تحریم بندر ریژائو در ۹ اکتبر تصمیم گرفته باشد نفت ایران را به‌صورت رسمی و علنی خریداری کند، زیرا در حال حاضر نفت ایران معمولاً با نام‌های دیگر وارد چین می‌شود. احتمال سوم این بود که ایران قصد داشته نشان دهد از تحریم‌ها هراسی ندارد و با روشن کردن سیستم موقعیت‌یابی، آمریکا را به نوعی به چالش بکشد تا جرات توقیف نفتکش‌هایش را پیدا کند. البته احتمال بروز اشکال فنی هم وجود دارد. در مجموع، هنوز دلیل قطعی این موضوع مشخص نیست.

روند صادرات نفت ایران  Jan2020-Sep2025