به گزارش دیوان اقتصاد از ایرنا، مسعود پزشکیان رئیس جمهوری ۲۴ آبان ماه بخشنامه تدوین لایحه بودجه ۱۴۰۵ کل کشور را به اعضای هیات دولت و دستگاههای اجرایی ابلاغ کرد؛ در این بخشنامه ۶ محور به عنوان رویکرد و سیاست های کلان اقتصادی دولت در سال آینده مورد تاکید رئیس دولت چهاردهم قرار گرفته است.

این سیاست ها که مبنای تدوین لایحه بودجه سال آینده خواهد بود، شامل تقویت سیاستهای حمایتی تامین معیشت حداقلی، توازن و انضباط در بودجه و درآمدهای مالیاتی، تعدیل تانرازی انرژی و آب، پایداری مالی، دولت مدیریت کسری بودجه بدهیها و تعهدات دولت و تقویت پدافند غیر عامل و مقاوم سازی است.

بودجه غیرواقعی بسته می شود چون نقش تورم نادیده گرفته می شود

درباره الزامات بودجه سال آینده با شاهین شایان آرانی کارشناس اقتصادی به گفت و گو نشستیم و از آنجا که در بخشنامه بخشنامه تدوین بودجه ، مدیریت مناسب کسری بودجه دولت و کاهش ناترازی نظام بانکی به عنوان دو بازوی کنترل تورم مورد تاکید قرار گرفته است، از وی درباره مهم‌ترین چالش دولت برای تدوین لایحه بودجه ۱۴۰۵ یعنی تورم کنترل نشده پرسیدیم.

وی معتقد است: مشکل اساسی در نظام بودجه‌ریزی کشور، نبود ثبات در بستر اقتصادی است؛ هر بودجه‌ای بر پایه یک پیش‌فرض بسته می‌شود، اما در ایران این بستر دائماً متلاطم بوده و طی بیش از دو دهه اخیر، اقتصاد کشور همواره با تورم مزمن روبه‌رو بوده است.

این کارشناس اقتصادی می گوید: در حالی‌که نرخ تورم در سال‌های اخیر معمولاً بالای ۲۵ تا ۵۰ درصد بوده، هیچ دولتی به‌طور جدی با این پدیده مقابله نکرده است؛ طبیعی است که در چنین فضایی، بودجه‌ریزی کارآمد ممکن نیست. اگر تورم را در بودجه لحاظ کنیم، خود به تشدید آن دامن می‌زنیم؛ اگر نادیده بگیریم، بودجه غیرواقعی بسته می‌شود. این همان چالش دوگانه‌ای که دولت با آن روبه‌روست.

وی تصریح کرد: دولت باید همزمان با اصلاح نظام بانکی، برای مهار تورم اقدام کند، هزینه‌های اضافی را کاهش بدهد، و ساختار دولت را کوچک‌تر و منضبط‌تر کند. تنها در یک اقتصاد با ثبات و انضباط مالی است که می‌توان بودجه‌ای واقع‌بینانه و مؤثر تدوین کرد.کنترل رشد نقدینگی و تورم نیازمند مدیریت مناسب کسری بودجه دولت و کاهش ناترازی نظام بانکی است

هزینه های جاری دولت همچنان بسیار بالاست

بازنگری و اولویت بندی مصارف هزینه ای از جمله مصارف هزینه ای اجتناب ناپذیر به منظور ارتقای کارایی و کاهش هزینه ها و استفاده از ابزارهای مناسب در جهت بهبود مستمر فرآیندها و ارتقای نظام مدیریت اجرایی و بازنگری در بودجه نهادها و برنامه های غیر ضرور و موازی از طریق حذف یا ادغام آنها به منظور کاهش هزینه ها و انتقال منابع آزاد شده برای تامین معیشت طبقات آسیب پذیر و محروم و زیر ساختهای تامین انرژی و آب دو محوری است که دولت برای کنترل هزینه های خود در سال آینده پیش بینی کرده است.

شایان آرانی درباره مشکل هزینه های جاری دولت در بودجه سنواتی معتقد است: بودجه سال آینده در شرایطی تدوین می شود که هزینه‌های جاری دولت بسیار بالاست. بخش زیادی از این هزینه‌ها در مراکز و نهادهایی صرف می‌شود که هیچ ارزش افزوده یا بازده اقتصادی ندارند و در قبال مصرف منابع، پاسخگو هم نیستند. این ساختار معیوب، بودجه‌ای سنگین و ناکارآمد به‌وجود آورده است.

بستر تورمی اقتصاد و هزینه بالای دولت

این کارشناس اقتصادی می‌گوید: حتی اگر تورم مهار شود، باز هم ساختار پرهزینه دولت چالش‌برانگیز است؛ در حال حاضر دو عامل، اصلی‌ترین مانع در مسیر بودجه‌ریزی محسوب می‌شوند. یکی بستر تورمی اقتصاد و دیگری هزینه‌های بالای دولت. تا زمانی که این دو مشکل پابرجاست، نمی‌توان انتظار داشت بودجه‌ بتواند به بهبود شرایط کمک کند.

شایان آرانی در پاسخ به این پرسش که آیا بودجه ۱۴۰۵ می‌تواند کسری بودجه یا سایه رکود اقتصادی کشور را کاهش بدهد، گفت: به‌سختی. ما مشکل را باید در ساختار اقتصادی جست‌وجو کنیم، نه در بودجه. ساختار فعلی بسیار هزینه‌زا و دولت‌محور است. کسری بودجه فقط با انضباط مالی و در یک بازه دو تا سه‌ساله قابل مهار است؛ نه با تصمیمات کوتاه‌مدت یا افزایش درآمدهای مقطعی.

مشکل کمبود درآمد نیست؛ حجم هزینه ها بالاست

افزایش نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی و ارتقای عدالت و کارایی مالیاتی از طریق هوشمندسازی نظام مالیاتی و شفافیت مخارج مالیاتی دولت یکی دیگر از محورهایی است که در بخشنامه بودجه 1405 مورد تاکید قرار گرفته است؛ شایان آرانی درباره نقش مالیات در جبران کسری بودجه چنین پاسخ داد: مشکل ما کمبود درآمد نیست، بلکه حجم بالای هزینه‌هاست؛ حتی اگر دولت مالیات بیشتری بگیرد، باز به‌دلیل اتلاف منابع و هزینه‌های غیرضروری، کسری پابرجا می‌ماند.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: در واقع سیستم اقتصادی ما مثل بیماری است که دچار خون‌ریزی داخلی شده؛ تا زمانی که این خون‌ریزی متوقف نشود، تزریق درآمد جدید فایده‌ای ندارد.

اصلاح ساختار بودجه لازم است اما کافی نیست

شایان آرانی در پایان درباره ضرورت اصلاح ساختار بودجه گفت: تغییر ساختار بودجه لازم است، اما کافی نیست. تا زمانی که بستر اقتصادی کشور که به‌شدت دولت‌زده و تورم‌زا است اصلاح نشود، هر تغییری در ساختار بودجه هم با شکست مواجه می‌شود. در نظام حکمرانی اقتصادی ما هزینه‌های بی‌فایده بسیار زیاد است و نهادهایی وجود دارند که از بودجه عمومی تغذیه می‌شوند بدون آن‌که نقشی در تولید یا رفاه عمومی داشته باشند. این وضعیت نیازمند جراحی عمیق مالی و انضباط جدی است.