به گزارش دیوان اقتصاد به نقل از فارس، قانون جدید چک در آبان 1397 در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و در آذر همان سال به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شد. بر اساس قانون جدید چک فرایندهای اخذ و صدور چک و همچنین فرایند صدور اجراییه دادگاه برای چک‌های برگشتی به گونه‌ای تغییر کرد که اعتبار چک در مبادلات افزایش پیدا کند.
تا قبل از تصویب و اجرای قانون جدید چک به دلیل تعداد بالای چک‌های برگشتی، اعتبار چک در مبادلات کاهش یافته بود به شکلی که برخی از فعالان اقتصادی صرفا از افراد آشنا چک قبول می‌کردند و از دست افراد غریبه که شناختی از آن‌ها نداشتند، چک قبول نمی‌کردند.
اعتبار چک در مبادلات تا حدی کاهش پیدا کرده بود که در سال 96 ارزش چک‌های برگشتی نسبت به کل چک‌های صادر شده به 23 درصد رسید. با این وجود اجرای قانون جدید چک موجب افزایش اعتبار چک در مبادلات شد به گونه‌ای که در یک سال منتهی به آبان سال 99 ارزش چک‌های برگشتی به نسبت کل چک‌های صادر شده با کاهشی محسوس به 11 درصد رسید.

*قانون جدید چک به دنبال افزایش اعتبار چک

براساس این گزارش، اعتبار چک در مبادلات بعد از اجرایی شدن نوآوری‌های مختلف قانون جدید چک افزایش یافت. یکی از این نوآوری‌ها تغییر فرایند صدور اجرایی دادگاه برای دارندگان چک‌های برگشتی بود تا این افراد بتوانند با صرف هزینه کمتر و به شکل مطمئن‌تری به حقوق خود برسد. علاوه بر این، در قانون جدید چک هزینه‌هایی هم برای صادرکننده چک بی محل در نظر گرفته شد که مجموع این عوامل موجب کاهش ارزش چک‌های برگشتی و به تبع آن افزایش اعتبار چک شد.
البته همه نوآوری‌های قانون جدید چک در یک روز به مرحله اجرا نرسید بلکه زمانبندی مشخصی برای اجرای تکالیف نهادهای مختلف در نظر گرفته شد تا به این ترتیب زیرساخت‌های لازم برای اجرای کامل قانون جدید چک نیز فراهم شود. در همین راستا، مقرر شده بود که الزام به ثبت اطلاعات چک‌های جدید در سامانه صیاد بانک مرکزی به عنوان یکی از نوآوری‌های قانون جدید چک از آذر 99 اجرایی شود اما این موضوع به دلیل تعلل بانک مرکزی و مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا تا فروردین 1400 به عقب افتاد.

*اجرای مرحله جدیدی از قانون جدید چک از ابتدای امسال

با فرا رسیدن سال 1400 موعد اجرای این تکلیف قانونی هم فرا رسید و آمنه نادعلی‌زاده، سخنگوی اجرای قانون جدید چک از لزوم ثبت چک‌های جدید در سامانه صیاد از 5 فروردین خبر داد و گفت: «در سال جدید فقط چک‌های جدید باید در سامانه صیاد ثبت شوند و چک‌های قدیمی به رویه قبلی خود بدون نیاز به ثبت در سامانه صیاد، پردازش می‌شود».
سخنگوی اجرای قانون جدید چک افزود: «از پنجم فروردین ماه سال جاری، چک‌های جدید بنفش رنگ توسط شبکه بانکی توزیع و به مشتریان ارائه می‌شود؛ بر روی این چک‌ها عبارتی تحت عنوان «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» درج شده است. البته زمانی که صادرکننده چک، ثبت چک را در سامانه صیاد انجام می‌دهد و بر روی برگه چک نیز مشخص می‌کند که چک برای «چه کسی» با «چه تاریخ» و «مبغلی» صادر شده و چک را به ذی‌نفع آن تحویل می‌دهد؛ ذی‌نفع چک نیز با مراجعه به سامانه صیاد، باید اطلاعات مندرج ثبت شده مرتبط با خود را در سامانه صیاد کنترل و در صورت اطمینان و تطابق اطلاعات چک را تأیید و دریافت کند و در غیر این صورت چک را نپذیرد».

*بررسی وضعیت اجرای قانون جدید چک در شعب مختلف بانک ها

بر اساس توضیحات مسولان بانک مرکزی، شبکه بانکی موظف در سال جدید دسته چک‌های صیادی بنفش رنگ را در اختیار متقاضیان قرار دهد و چک‌های صادر شده از این دسته چک‌ها را صرفا بر اساس اطلاعات ثبت شده در سامانه صیاد وصول کند.
در همین زمینه و برای بررسی چگونگی اجرای این مرحله از قانون جدید چک، به تعدادی از شعب بانک‌های مختلف مراجعه و از اجرای قانون جدید چک و ابهاماتی که ممکن است برای مردم پیش بیاید، کسب اطلاع کرد. یکی کارمندان شعب بانک ملی در پاسخ به سوال خبرنگار فارس در خصوص الزامی بودن یا نبود ثبت چک‌های جدید در سامانه صیاد گفت: «براساس قانون اگر از دسته چک‌های جدید، چکی صادر شود باید در سامانه صیاد ثبت شود در غیر این صورت کارسازی نخواهد شد».
وی درباره راه‌های مختلف ثبت اطلاعات چک‌های جدید در سامانه صیاد هم گفت: «صادر کننده و گیرنده چک می‌توانند با مراجعه به سایت بانک مرکزی یا موبایل بانک خود نسبت به ثبت و تایید چک‌های جدید خود اقدام کنند».
یکی از کارمندان بانک مسکن در خصوص شرایط صدور دسته چک‌های جدید در این بانک گفت: «دسته چک‌های جدید که بنفش رنگ هستند هنوز به دست شعبه ما نرسیده است اما شرایط آن مشخص است و متقاضی دریافت دسته چک جدید نباید چک برگشتی داشته باشد و مضاف بر این که باید شاغل باشد و پروانه کسب ارائه دهد».
همچنین با مراجعه به یکی از شعب بانک سپه در خصوص فرایند کارسازی چک‌های قدیم در این بانک پرسید و کارمند بانک نیز گفت: «با اجرایی شدن قانون فقط چک‌های دسته چک‌های جدید می‌بایست در سامانه صیاد ثبت بشوند و چک‌های قدیمی با رویه قبلی کارسازی می‌شوند و الزامی به ثبت در سامانه ندارند».
وی درباره شرایط اعتباری دسته چک‌های جدید افزود: «صدور چک در دسته چک‌های جدید بر اساس اعتبار سنجی صورت می‌گیرد و گردش حساب نقش اساسی در تعیین اعتبار صدور چک دارد البته باید گفت که این دسته چک‌ها هنوز به شعبه ما نرسیده است».

*رفع مشکلات اجرای قانون در گرو تلاش بانک مرکزی

مراجعه به برخی شعب بانک‌های عامل نشان می‌دهد که علیرغم این که این مرحله از قانون جدید چک در بانک‌ها به حالت اجرا درآمده است اما همچنان اطلاع رسانی ضعیف بوده و در شعب مختلف، نشانی از پوستر یا بروشوری در رابطه با قانون جدید چک نیست. علاوه بر این، هنوز دسته چک‌های جدید هنوز به برخی شعب بانک‌ها نرسیده است. در نتیجه، لازم است تا بانک مرکزی ضمن رفع مشکل مربوط به دسته چک جدید، بانک‌ها را ملزم به اطلاع رسانی بیشتر و دقیق‌تر بنماید تا هر چه سریع‌تر ابهامات متقاضیان و دریافت کنندگان چک رفع شود.