به گزارش دیوان اقتصاد به نقل از کالاخبر، پیش از این وقتی یک سازمان و نهادی قصد فروش اموال مازاد خود را داشت، باید مزایده های کاغذی برگزار می کرد و این شیوه در برخی از مواقع فساد و رانتی به دنبال داشت که موجب بدنامی مزایده های نهادها و بانک ها شده بود. از جمله آنکه در مزایده ها به شیوه خصوصی تنها از چند خریدار دعوت می شد و مجال دخالت های نادرست در نحوه واگذاری املاک شکل می گرفت. علاوه بر این، زمان بر بودن برخی از واگذاری ها در شیوه های عمومی، روند را آنقدر طولانی می کرد که گاهی این عرضه اموال به موعد مقرر نمی رسید.

اما مهمترین مساله همان اصالت و حاکمیت عرضه و تقاضا بر کشف قیمت املاک و کالاهاست که مزایده های کاغذی در برخی از موارد از این اصل دور می شدند و گاها رانت از همین عدم شفافیت در تعیین قیمت مناسب نشات می گرفت. از این نظر می توان گفت که بورس کالا با فضای شفافی که در اختیار سیستم های مزایده قرار می دهد، می تواند به برچیده شدن بساط رانت و فساد و یا تقلیل مواردی از این دست کمک کند.

در معاملات مزایده بورس کالا، فرصت و امکان چانه زنی های پیش از مراسم به حداقل می رسد. قیمتی به صورت کارشناسی اعلام می شود و ملک و یا کالا به خریداری فروخته می شود که بالاترین نرخ را اعلام می کند. تمام مشخصات معاملات نیز معین است. بنابراین بر این مساله توجه می شود که رقابت میان خریداران برقرار باشد و اموال مازاد به مناسب ترین قیمت در اختیار خریدار واقعی قرار گیرد. 

در این صورت هم از منافع فروشنده که اغلب موارد دولت و به نوعی بیت المال است، حفاظت می شود و هم خریدار، مالک کالا و ملک مازاد فروخته شده با کمترین دغدغه و آسان ترین شیوه می شود. ضمن آنکه در این روش به چالاکی دولت نیز کمک خواهد شد. این شیوه به خصوص برای بانک ها کارکرد بزرگی خواهد داشت؛ بانک ها که از بنگاه داری منع شده اند، از این کانال می توانند مزایده اموال مازاد خود را برگزار کنند و در فضایی شفاف اموال خود را به دارایی های مولد تبدیل کنند.

در این خصوص مساله مهم اینجاست که نهادها در حال حرکت از بنگاه داری به سمت ایجاد دارایی های مولد هستند و خوب است که این کار در فضای شفاف بورس کالا رقم بخورد؛ یکی از کارکردهای بورس در جهان ایجاد شفافیت است و توسعه این اقدام به شفافیت اقتصاد ایران نیز کمک خواهد کرد.

تنها حساسیت و نگرانی در خصوص عرضه املاک در بورس کالا باید این باشد که مزایده ها به معنای واقعی کلمه به دور از دخالت های نابه جای بیرونی و برخاسته از سازوکارهای عرضه و تقاضا و رقابت باشد تا کشف قیمت واقعی در بستر بورس کالا انجام شود.

*عباس هشی کارشناس اقتصادی و حسابرس معتمد بورس