به گزارش دیوان اقتصاد،رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی، ضمن بیان مطلب بالا در گفت و گو با سنا گفت: از ویژگی ­های اصلی تامین مالی در اقتصاد ایران، بانک محور بودن نظام تامین مالی و نقش پررنگ بازار پول در این فرآیند است. به عبارتی دیگر نخستین و شاید تنها گزینه‌ اکثر مدیران برای تامین مالی پروژه­ها و شرکت­ها استفاده از تسهیلات بانک­ها و مؤسسات اعتباری است و تامین مالی با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی، منابع پیش­ بینی شده دولت و در نهایت تامین مالی از طریق بازار سرمایه در اولویت­های بعدی قرار دارند؛ این در حالی است که بازار سرمایه با جمع­آوری سرمایه‌­های خرد و کلان قادر است تا در تجهیز منابع بنگاه‌های تولیدی و خدماتی کشور نقش مهمی ایفا ‌کند.

روش‌های عمده تامین‌مالی در بازارسرمایه: انتشار اوراق‌بهادار سرمایه‌­ای و استفاده از اوراق‌بهادار بدهی

این مقام مسئول، انجام تامین مالی در بازار سرمایه را به دو روش عمده دانست و افزود: نخستین روش از طریق انتشار اوراق بهادار سرمایه‌­ای است که با تاسیس شرکت­‌ها و یا افزایش سرمایه شرکت­های ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار محقق می­شود؛ دیگر روش نیز انتشار اوراق بهادار بدهی است که طیف وسیع­تری از شرکت‌­ها، اعم از سهامی عام و خاص را در بر می­‌گیرد و استفاده از اوراق بهادار بدهی را می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین و جدیدترین گزینه‌های تامین سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی برشمرد.

رادفر، در خصوص روش‌های تامین مالی برای بنگاه‌های اقتصادی اظهار کرد: در حال حاضر ابزارهای متنوعی در بازار سرمایه وجود دارد که برای تامین مالی فعالیت­های مختلف واحد تجاری می­تواند مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال یک شرکت که قصد راه­اندازی پروژه­ای را دارد، برای تامین منابع مالی خود در مرحله ساخت (قبل از بهره­برداری) می­تواند از اوراق مشارکت یا اوراق سفارش ساخت استفاده کند. برای تامین ماشین‌­آلات و تجهیزات مورد نیاز جهت تاسیس یا توسعه واحد تولیدی می‌تواند با استفاده از اوراق اجاره تامین مالی کند؛ اما طیف گسترده‌ای از اوراق بهادار بدهی برای تامین سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی کاربرد دارد.

وی اوراق مرابحه را به عنوان پرکاربردترین ابزار مالی در جهت تامین مواد و کالا که یکی از اقلام اصلی سرمایه در گردش مورد نیاز بنگاه‌ها نام برد و تصریح کرد: در فرایند انتشار این اوراق، منابع مورد نیاز برای خرید کالا با انتشار اوراق جمع آوری شده سپس مواد و کالای مورد نیاز خریداری و به صورت فروش اقساطی در اختیار بنگاه اقتصادی قرار می‌گیرد.

رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی، اضافه کرد: واحدهای تولیدی نیز می‌توانند از اوراق اجاره برای تامین نقدینگی استفاه کنند. همه واحدهای تولیدی مالک دارایی‌هایی هستند که به صورت مولد در تولید نقش مستقیم ایفا نمی‌کند، مانند زمین و ساختمان و کارخانه. آنها از طریق انتشار اوراق اجاره می‌توانند با فروش دارایی به نهاد واسط و سپس اجاره به شرط تملیک آن، ضمن حفظ دارایی قبلی خود معادل ارزش کارشناسی دارایی نقدینگی جذب کنند.

وی در خصوص اوراق سلف توضیح داد: این اوراق یکی دیگر از ابزارهای تامین مالی است که می‌تواند منابع مورد نیاز برای تولید را تامین کند. در این اوراق، شرکت می تواند در ازای دریافت وجه نقد متعهد به تحویل محصول خود در آینده به قیمت مشخص شود؛ البته در این اوراق برای پوشش ریسک ناشی از تغییرات قیمت محصول، اختیار خرید و فروش دیده شده که به شرکت و خریدار اوراق، این اطمنیان را می‌دهد که قیمت در یک دامنه مشخصی تغییر خواهد کرد.

رادفر، اوراق خرید «دین» را یکی دیگر از ابزارهای تامین نقدینگی معرفی کرد و گفت: در این اوراق شرکت‌ها می‌توانند مطالبات مدت دار ناشی از فروش خود را با تنزیل بفروشند و منابع بدست آمده را مجدد در فرایند عملیاتی شرکت به کارگیرند. اوراق منفعت، اوراق دیگری است که عمدتا می‌تواند برای تامین مالی پیمانکاران مورد استفاده قرار گیرد.

وی افزود: اکثر شرکت‌های پیمانکاری در ازای اجرای پروژه، دارای قراردادهای بلندمدت بهره برداری یا فروش تضمینی محصول هستند و بازگشت سرمایه‌گذاری اولیه آنها مستلزم سپری شدن زمان مشخصی است. در این اوراق، پیمانکاران می‌توانند با واگذاری منافع قرارداد در مدت معینی نسبت به تامین نقدینگی خودشان اقدام کنند.

این مقام مسئول تاکید کرد: از نظر ما گرچه تنوع‌بخشی به ابزارهای تامین مالی یکی از اقدامات لازم برای افزایش سهم بازار سرمایه در تامین مالی است، اما تنوع ابزارها لزوما به سهولت و افزایش تامین مالی نمی‌انجامد و آنچه از خود شیوه‌های تامین مالی مهم تر است، متناسب کردن آن با نیاز بنگاه­ها و تسهیل شرایط استفاده از آن­هاست که در این راستا طراحی و تصویب ابزارهای جدید متناسب با نیاز بنگاه های اقتصادی همواره مدنظر سازمان بورس بوده است.

حجم و مبلغ اوراق منتشر شده در سال ۹۷

مهسا رادفر، میزان انواع اوراق بهادار بدهی منتشر شده در سال ۹۷ را جمعا مبلغ ۵۲۱.۲۲۱ میلیارد ریال خبر داد و تصریح کرد: از این حجم، مبلغ ۱۴۷.۳۲۰ میلیارد ریال آن مربوط به پذیره‌نویسی اوراق در بازار و مابقی مربوط به شروع معاملات ثانویه اوراق عمدتا اسناد خزانه اسلامی در بازار است. بیشترین میزان انتشار اوراق مربوط به اوراق اجاره به مبلغ ۵۳.۷۷۰ میلیارد ریال و ارواق سلف به مبلغ ۵۰.۸۵۰ میلیارد ریال با هدف تامین نقدینگی و بعد مربوط به اوراق منفعت به مبلغ ۳۱.۰۰۰ میلیارد ریال، اوراق مرابحه ۸.۰۰۰ میلیارد ریال، اوراق رهنی ۲.۰۰۰ میلیارد ریال و اوراق مشارکت ۱.۷۰۰ میلیارد ریال است. میزان اسناد خزانه اسلامی پذیرش شده در سال ۹۷ مبلغ ۳۴۲.۰۶۸ میلیارد ریال و اوراق مشارکت دولت مبلغ ۲۰.۰۰۰ میلیارد ریال بوده است.

برنامه‌های سال ۹۸ در حوزه انتشار اوراق

وی در خصوص برنامه‌های سال جاری در حوزه انتشار اوراق بیان کرد: در پایان سال گذشته برای ۱۳ شرکت جمعا به مبلغ ۲۸.۵۳۳ میلیارد ریال موافقت اصولی جهت انتشار اوراق صادر شده که فرایند تکمیل مدارک آنها جهت انتشار اوراق در دست انجام است؛ ضمن آنکه اقدامات اولیه جهت پذیرش مبلغ حدود ۱۲۰.۰۰۰ میلیارد ریال اسناد خزانه اسلامی که در روزهای پایانی سال به پیمانکاران تخصیص داده شده نیز در حال انجام است.

رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی گفت: در سال گذشته با تصویب دستورالعمل‌های انتشار اوراق جعاله، اوراق مضاریه، اوراق مرابحه قابل تبدیل به سهام، اوراق مرابحه عام و اوراق بیمه اتکایی زمینه تامین مالی برای طیف گسترده‌ای از شرکت‌ها فراهم شد. در سال ۹۸ نیز تصویب دستورالعمل انتشار اوراق وکالت در دستور کار قرار دارد. «اوراق وکالت» یکی از انواع ابزارهای مالی است که بر مبنای ضوابط عقد وکالت استوار است. در این اوراق، سرمایه‌گذاران منابع مالی خود را در قالب عقد وکالت در اختیار بانی قرار می‌دهند و او به عنوان وکیل دارندگان اوراق، منابع حاصل از انتشار اوراق را برای انجام فعالیت‌های اقتصادی متنوع و متعدد سرمایه‌گذاری می­کنند.

وی در ادامه توضیح داد: این اوراق برای تامین مالی و تامین سرمایه در گردش شرکت‌های پروژه، هلدینگ­ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و تامین سرمایه‌هایی که قصد دارند سایر بنگاه‌های اقتصادی از جمله شرکت‌های کوچک و متوسط را تامین مالی کنند می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

رادفر، اوراق وکالت را فرصت­ جدیدی برای تامین مالی هلدینگ­ها و شرکت­های سرمایه­گذاری دانست و گفت: از این طریق، شرکت‌ها می‌توانند در راستای سرمایه­گذاری بیشتر در شرکت­های زیر مجموعه خود اقدام کنند. در کنار تامین مالی شرکت­های بزرگ، اوراق وکالت برای تامین مالی شرکت­های پروژه و همچنین شرکت­‌های کوچک و متوسطی که بر اساس دستورالعمل‌های موجود شرایط انتشار اوراق و تامین منابع مالی از بازار سرمایه را ندارند، مناسب است. 

وی در پایان تصریح کرد: با طراحی و تصویب اوراق وکالت، طراحی و پیاده سازی انواع اوراق مالی اسلامی مرسوم در کشورهای اسلامی در داخل کشور صورت گرفته و اصلاح و بهبود فرآیند انتشار ابزار و یا اصلاح رویه‌ها به عنوان برنامه‌های آتی مورد توجه است.