به گزارش دیوان اقتصاد به نقل از مهر، چهارم تیرماه بود که رئیس کل بانک مرکزی از اجرایی شدن پیمان‌های پولی دو یا چند جانبه خبر داد پیمان‌های پولی دو یا چند جانبه ای که بتوان از طریق آن با ارزهای ملی تسویه‌های تجار را با طرف‌های خارجی انجام دهند او در این مصاحبه وعده داد که در همین راستا به یکی از کشورهای مورد نظر برای عملیاتی شدن این طرح سفر خواهد کرد.

صالح آبادی اواسط تیرماه بود که در رأس یک هیئت اقتصادی راهی مسکو شد سفری که در آن با دو معاون نخست وزیر و رئیس کل بانک مرکزی این کشور دیدار و گفتگو کرد دیدارهایی که یک خروجی مشخص داشت و آن گام بلند دو کشور در جهت توسعه و تعمیق روابط بانکی تهران و مسکو داشت.

رئیس کل بانک مرکزی ایران در پایان دیدارهایش با مقامات روسی از حصول توافق برای گسترش همکاری‌های بانکی و پولی بین دو کشور خبر داد؛ دیدارهایی که در جریان آن راهکارهای رفع موانع و افزایش سرمایه‌گذاری‌های مشترک بین مسکو و تهران بررسی شد.

صالح آبادی همچنین تاکید کرد: " ایجاد بسترهای مالی، یکی از مهمترین محورهای توسعه اقتصادی به شمار می‌رود و هم اکنون ایران برای جایگزینی سوئیفت، از سامانه‌های پیام رسان بین بانکی بومی استفاده می‌کند و روسیه نیز پیام‌رسان‌های بومی و مالی خود را دارد که می‌تواند مبنایی برای همکاری بانکی بین دو کشور باشد."

چشم انداز کاهش تقاضا برای دلار

حالا برخی رسانه‌ها از توافق دو کشور برای دلار زدایی از روابط تجاری تهران – مسکو خبرمی دهند رویکردی که گفته می‌شود با اجرایی شدن آن و تحقق تسویه مبادلات تجاری با روبل و ریال بستر لازم برای کاسته شدن تقاضا برای دلار دست کم به میزان سالانه ۳ میلیارد دلار خواهد بود.

در پیمان پولی دوجانبه، تجارت با استفاده از پول‌های محلی انجام می‌شود؛ یعنی به جای استفاده از یک پول واسط مانند دلار و یورو، از پول کشورهای مبدا و مقصد تجارت استفاده می‌شود و دلار واسط تجاری نیست.

بروز بحران مالی در سال ۲۰۰۷ در سطح جهان، باعث گرایش کشورهای مختلف به رویکرد جدیدی در ساختار تجارت بین‌المللی شد به نحوی که نقش دلار و یورو را کمرنگ کنند. در واقع کشورهایی که قبلاً از پول‌های رایج مانند دلار و یورو در مبادلات خود استفاده می‌کردند، روش جدیدی را انتخاب کردند که به پیمان پولی دوجانبه معروف شده است

در این رویکرد جدید، تجارت با استفاده از پول‌های محلی انجام می‌شود؛ یعنی به جای استفاده از یک پول واسط مانند دلار و یورو، از پول کشورهای مبدا و مقصد تجارت استفاده می‌شود و دلار واسط تجاری نیست.

اهداف پیمان پولی

پیمان پولی دوجانبه یک کانال امن بانکی بین دو کشور و بدون درگیر شدن ارز ثالث است. در شرایط اعمال تحریم بانکی، پیمان‌های پولی می‌توانند به عنوان یک کانال امن و بدون ارتباط با نظام‌های مالی تحت کنترل غرب عمل کنند.

برای انتقال پول بین دو کشور (برای مثال ایران و روسیه)، باید دو مرحله تبدیل ارز صورت گیرد. ابتدا ریال به دلار تبدیل و در نهایت دلار به روبل تبدیل می‌شود که در این حالت، دو مرحله پرداخت کارمزد لازم است. چنانچه از پیمان پولی دوجانبه استفاده شود، تجارت دو کشور ارزان‌تر خواهد بود.

پیمان پولی مسیر جدیدی در کنار سایر روش‌ها برای انتقال پول بین دو کشور است. با استفاده از این روش، تجار بدون نیاز به ارزهای سخت (مانند دلار / یورو) تجارت خود را انجام می‌دهند.

بنابراین پیمان پولی می‌تواند باعث کاهش تقاضا برای دلار و به تبع آن کنترل نرخ دلار در برابر ریال در بازارهای داخلی شود. تنوع‌گرایی در روش‌های پرداخت تجارت خارجی و کاهش ریسک کشور از دیگر دستاوردهای انعقاد پیمان‌های پولی است به گونه ای که پیمان پولی دوجانبه، روشی جدید است و در کنار سایر روش‌های سنتی، پرداخت‌های خارجی کشور را مدیریت خواهد کرد.

الزامات پیمان پولی

تاکنون ۴۷ "پیمان پولی دوجانبه" بین کشورهای مختلف امضا شده است. در این رویکرد جدید، تجارت با استفاده از پول‌های محلی انجام می‌شود. یعنی به جای استفاده از یک پول واسط مانند دلار و یورو، از پول کشورهای مبدأ و مقصد تجارت استفاده می‌شود و دیگر دلار واسط تجاری نیست.

البته علیرغم مزایای بسیاری که برای انعقاد این قراردادها برای طرفین پیمان به دنبال دارد، برقراری آن مستلزم پیش شرط‌هایی همچون اراده ملی کشورها و بانک‌های مرکزی آنها جهت تحقق این امر، وجود رابطه سیاسی مناسب میان دو کشور و هم ترازی کلان اقتصادی دو کشور به ویژه متعادل بودن تراز تجاری به منظور حداقل شدن میزان پرداختهای تسویه نشده است.

همچنین طرف‌های این پیمان پولی باید محدودیت‌های ناشی از تحریم کشور مقابل را بپذیرند به گونه‌ای که آن کشور با اطلاع از آن که به واسطه تحریم‌ها، با محدودیت‌های زیادی در روابط مالی و بانکی در سطح بین المللی مواجه خواهد شد، انگیزه کافی برای رویارویی با آمریکا و اروپا را داشته باشد.

علاوه براین کشورهای طرف قرارداد باید دارای قدرت و پشتوانه اقتصادی مناسب باشند تا بتوانند نسبت به تعهدات خود پایبند بمانند، طراحی مکانیزم اجرایی، تدوین مقررات مربوطه و تدوین زیرساختهای فنی، وجود مکانیزم روشن مناسب برای تبدیل نرخ‌های متقاطع ارز و توافق بر سر ارز واسط جهت تسویه ارزهای محلی از دیگر الزامات پیمان‌های ارزی است.

بسیاری از کارشناسان اقتصادی پیمان دوجانبه پولی آغاز پایان امپراطوری دلار قلمداد می‌کنند اما با توجه تحولات این روزهای بازار یورو رشد شتابان ارزهای همچون یوان چین باید گفت شرایط برای سیطره ارزهای پرقدرت بر اقتصاد جهانی را خاتمه یافته تلقی کرد

تحریم ابزار اصلی جنگ اقتصادی

در شرایط کنونی حربه اقتصادی به اصلی ترین ابزار برای درهم شکستن مقاومت کشورهای مستقل از سوی نظام سلطه به کار گرفته می‌شود به گونه‌ای که طی سالهای اخیر به ابزار اصلی ایجاد آشوب و نارضایتی در جوامع و سرنگون کردن نظام‌های سیاسی مستقل از نظام سلطه تبدیل شده است.

تجربه تشدید تحریم‌های ظالمانه برعلیه جمهوری اسلامی ایران ٰ، تحریم سوریه، لبنان، ونزوئلا و تحریم‌های اخیر غرب برعلیه روسیه از مصادیق عینی جنگ اقتصادی است جنگی که ابزار آن روابط پولی و مالی و سو استفاده از سیطره دلار بر روابط اقتصادی است

هم اکنون بسیاری از بانک‌ها و فعالان اقتصادی برجسته که تابعیت یا ارتباط مستقیم با کشورهای مورد تحریم آمریکا قرار گرفته اند در فهرست تحریم‌های اقتصادی گنجانده شده اند و مدام این لیست به روز رسانی می‌شود. مرکز فرماندهی غرب در این جنگ، وزارت خزانه‌داری آمریکا است که طی بیش از یک دهه به طور خاص روی ایران تمرکز نموده است.

در شرایط کنونی که ایران و روسیه تحت تحریم‌های ظالمانه غرب هستند طبعاً استفاده از ارزهای غیر دلار و یورو و سایر موضوعاتی که تجار و فعالان اقتصادی بتوانند از بسترهای جدیدی برای مبادلات تجاری استفاده کنند از اولویت‌های نخست و توسعه روابط اقتصادی است.

اما ریشه اصلی روی آوردن کشورها به سوی توافق‌های پولی دو و چند جانبه را باید در رویکرد سالهای اخیر قدرتهای بزرگ اقتصادی به حربه تحریم برای وادار کردن کشورهای مستقل از سیاستهای تحمیلی نظام سلطه جستجو کرد و باید گفت ظهور راهکارهای نوین و انسجام کشورها تنها مولود فشار حداکثری و جنگ اقتصادی که از سوی آمریکا بر اقتصاد جهانی تحمیل شد و فشارهایی قرار بود کشورهای مستقل را منزولی کند حالا بلای جان "دلار" شده است.