به گزارش دیوان اقتصاد ، گسترش روابط دو جانبه به ویژه در حوزه های اقتصادی و تجاری از ملزومات توسعه مناسبات با دوحه به شمار می آید ، موضوعی که «محمد جواد ظریف » در دیدار با «علی بن امد علی السلیطی » سفیر قطر در تهران برآن تاکید کرد.

امیر نشین قطر، کشوری در جنوب خلیج فارس با  وسعت  11 هزار و 493 هزار کیلومتر مربع و جمعیت  2 میلیون و 600 هزار نفری  که فقط  313 هزار نفر از آن را شهروندان قطری در بر می گیرند و مابقی اتباع خارجی هستند  این کشوردارای ذخایر گسترده گاز طبیعی است و بسیار ثروتمند با بالاترین شاخص توسعه انسانی بین کشورهای جهان عرب درآمد سرانه بسیار بالا در جهان .

اما مناسبات ایران و قطر در حوزه های مختلف سیاسی و اقتصادی در سال های اخیر به واسطه تنش میان تهران و ریاض کاهش یافته بود تا اینکه  خرداد ماه امسال چهار کشور عربی به سردستگی عربستان به دلیل تمایل دوحه به توسعه مناسبات با ایران ، روابط خود را با قطر قطع کردند ، سپس تعداد زیادی از کشورهای دیگرعربی به این جریان پیوستند ، هر چند که این نخستین بار نبود که قطر چنین بحرانی را تجربه می کرد .

مهم‌ترین فرصت ایران از مجرای پررنگ‌تر شدن اختلافات عربستان با قطر و دولت‌های عربی، ایجاد شکاف و گسست در ائتلاف عربی ضد تروریسم بود که در سفر رئیس‌جمهوری آمریکا به ریاض، برای فشار بر تهران در دستور کار قرار گرفت. جدا از آن باید به منافع اقتصادی سرشاری که در کوتاه‌مدت می‌توانست عاید ایران شود نیز اشاره کرد.

این مسئله باعث شد تا تهران و دوحه به جهت نیازهای این کشور به برخی اقلام اساسی و تامین آن توسط ایران و از جمله عبور پروازها از آسمان ایران به یکدیگر نزدیک شوند .

رییس جمهوری همزمان در سخنانی گفت که "کمک به اقتصاد قطر و توسعه روابط به ویژه میان بخش‌های خصوصی دو کشور می تواند از اهداف مشترک ما باشد".

روحانی تصریح کرد "محاصره کشور قطر برای ما قابل قبول نیست. فضای هوایی، زمینی و دریایی کشورمان همواره به روی قطر به عنوان کشور برادر و همسایه گشوده خواهد بود".

از زمان قطع روابط قطر با چند کشور عربی -که فقط با عربستان مرززمینی دارد – دوحه در تامین مواد غذایی با بحران رو به رو شد. ایران طی این مدت ضمن پذیرفتن پروازهای عبوری از آسمان کشور، محموله های غذایی برای قطر ارسال کرد.

همزمان با روی کار آمدن دولت دوازدهم نیز امیر قطر در تماسی با رییس جمهوری منتخب اظهار کرد که به دستگاه های ذیربط در کشورش دستور خواهد داد با هدف گسترش همکاری های تهران - دوحه ، بر تلاش های خود بیفزایند.

از آن زمان تاکنون به نظر می رسد دولت قطر پیوسته تلاش کرده تا مناسبات خود را با ایران بر مبنای واقعیت و منطق سیاسی و اقتصادی قرار دهد که از آن جمله رفع مسائل بانکی است .

به اعتقاد کارشناسان اقتصادی رغبت اندک کشورهای حوزه خلیج فارس برای بازگرداندن روابط اقتصادی خود با ایران به قبل از تحریم ها عامل اصلی بود که قطر نیز در این جرگه قرار گرفت به همین دلیل بود که پس از برجام هیچ اتفاقی برای احیای روابط بانکی ایران و قطر رخ نداد ، نبود روابط کارگزاری بانکی نیز از جمله مسائل بود .

براساس برخی آمارها رقم تجارت تهران- دوحه در بهترین حالت ۱۷۰ تا ۱۸۰ میلیون دلار است که از این رقم ۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیون دلار آن سهم صادرات ایران و ۳۰ میلیون دلار نیز سهم صادرات قطر به ایران می شود.

رییس کنفدراسیون صادرات معتقداست به دلیل حجم ناچیز تجارت، دولت های ایران و قطر به دنبال برقراری روابط بانکی نبوده واهمیت ویژه ای به برقراری روابط نداده اند.

«محمد لاهوتی » درباره  رغبت نداشتن بانک های قطری برای همکاری با بانک های ایرانی، می گوید : مشکلات متعددی در این زمینه وجود دارد که بخشی از آن مربوط به FATF  و بخش دیگری ناشی از سیاست های منطقه ای کشورهای حوزه خلیج فارس است؛ با این حال مهم ترین موضوع شاید نگاه بانک های دنیا به هزینه- فایده خود در برقراری روابط با بانک های ایرانی باشد.

وی در این خصوص توضیح داد که بانک های قطری با مقایسه حجم ناچیز تجارت تهران-دوحه با حجم تجارت بالای قطر با آمریکا و کشورهای اروپایی و به دلیل نگرانی از تهدید یا جریمه شدن از سوی دولت آمریکا، ترجیح می دهند بازارهای خود را حفظ کرده و بانک های خود را دچار تهدید نکنند.

عضو کنفدراسیون صادرات با اشاره به نگاه بانک هاي قطري به هزينه- فايده روابط با بانک هاي ايراني در عین حال تصریح کرد : اگر روابط بانکی برقرار شود موضوع فاینانس، گشایش اعتبار و استفاده از خطوط اعتباری می تواند کمک کننده باشد؛ با توجه به ساخت و سازهای گسترده در قطر دو کشور می توانند در حوزه خدمات فنی و مهندسی همکاری خوبی داشته باشند.

« بانک هاي قطري با مقايسه حجم ناچيز تجارت تهران - دوحه با حجم تجارت بالاي قطر با آمريکا و کشورهاي اروپايي و به دليل نگراني از تهديد يا جريمه شدن از سوي دولت آمريکا، ترجيح مي دهند بازارهاي خود را حفظ کرده و بانک هاي خود را دچار تهديد نکنند؛ بدليل حجم ناچيز تجارت، دولت هاي دو کشور بدنبال برقراري روابط بانکي نبوده و اهميت ويژه اي به برقراري روابط نداده اند.»

لاهوتی می گوید: «امروز همچنان مشکلات بانکي قطر براي بانک هاي ايراني پابرجاست و در صورتي که بعد از اتفاقات اخير اين کشور خواهان همکاري با ايران باشد، در اولين مرحله بايد روابط بانکي خود را با تهران عادي کند زيرا برجام اجرايي شده و ديگر بانک هاي ايراني تحريم نيستند.»

هر چند که میزان حجم مبادلات ایران و قطر اندک است اما واقعیت امر این است که دو کشور ظرفیت های بسیاری برای افزایش سطح مبادلات خود تا سطح 5 میلیارد دلار دارند ، در عین حال که به نظر می رسد قطع مناسبات چهار کشور عربی موثر در مبادلات قطر فرصت خوبی را برای صادرات ایران فراهم کرده است .

با در نظر گرفتن مسائل اما خبرخوش مدیر عامل بانک صادرات در خصوص اقدامات موثر این بانک برای حل مشکلات بانکی صادر کنندگان به قطر نیز قابل توجه است ، با در نظر گرفتن این موضوع که بانک صادرات تنها بانک فعال ایران در قطر بوده است .

« سياوش زراعتي » در پاسخ به اين سوال که بانک‌هاي قطري با شعبه بانک صادرات که تنها شعبه بانکي ايراني در اين کشور است، همکاري چنداني ندارند و به همين دليل صادرکنندگان ايراني با مشکل بانکي براي توسعه تجارت و صادرات روبه رو هستند، گفت: مي توانم به صادرکنندگان بگويم که توافقاتي انجام شده و کارهاي موثري براي حل مشکل آنها در حال انجام است.

وي افزود: بانک صادرات ايران هم با تجار و صادرکنندگان ايراني و هم با طرف قطري براي رفع موانع بانکي سر راه آنها مذاکراتي داشته است.

مدیرعامل بانک صادرات در عین حال تصریح کرد که مشکلات بانکی میان تهران و دوحه در حال شدن است .

با توجه به آنچه گفته شد در کنار تلاش سیستم بانکی برای احیای دوباره مراودات پولی ، آنچه که نباید از نظر دور بماند شرایط کنونی کشور قطر و فرصت های پیش آمده برای جمهوری اسلامی ایران جهت توسعه مناسبات است ، و به بیانی دیگر ضرورت تدوین برنامه ای کوتاه مدت و میان مدت برای افزایش مراودات با این کشور است ، حال که کشورهای عربی همسایه قطر مشکلات بسیاری را برای این کشور فراهم کرده اند ، صادر کنندگان ایرانی می توانند حضوری شایسته در این کشور داشته باشند .

این نکته نیز قابل توجه است که افزایش مراودات اقتصادی با دوحه یقینا زمینه حل هر چه سریع تر مشکلات بانکی با هدف سرعت در توسعه مناسبات  فراهم می کند .