به گزارش دیوان اقتصاد از ایرنا، از ابتدای سال جاری میلادی، اوپک پلاس که متشکل از اعضای اوپک و کشورهای موثر در بازار جهانی نفت است، در مجموع حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش تولید را در چند مرحله تصویب کرده است. این افزایش‌ها به‌صورت تدریجی و با هدف بازپس‌گیری سهم بازار از تولیدکنندگان غیراوپک انجام شده‌اند.

اوپک پلاس از سال ۲۰۲۲ میلادی، در یک سلسله اقدامات برای حمایت از بازار، تولید خود را کاهش داد که معادل حدود ۵.۷ درصد از عرضه جهانی بود. این گروه در ماه دسامبر سال گذشته میلادی، آخرین لایه کاهش تولید خود را تا سه ماهه اول سال ۲۰۲۵ تمدید کرد و برنامه افزایش تولید را تا آوریل، به تعویق انداخت؛ از این تاریخ به بعد، اوپک پلاس در جلسات ماهانه، افزایش تولید ماه بعد را اعلام می کند.

این افزایش تولید از سوی هشت عضو این گروه شامل عربستان سعودی، روسیه، امارات عربی متحده، کویت، عمان، عراق، قزاقستان و الجزایر در حال انجام است.

در این پیوند، افشین جوان تحلیلگر بازار انرژی در گفت‌وگو با ایرنا اعلام کرد: هشت کشور کلیدی اوپک پلاس به تازگی تصمیم گرفته‌اند از اکتبر ۲۰۲۵ تولید نفت خود را ۱۳۷ هزار بشکه در روز افزایش دهند. هدف از این اقدام مقابله با فشار رقابتی تولیدکنندگان غیراوپک و بازپس‌گیری سهم بازار است.

وی افزود: این اقدام بخشی از کاهش تدریجی تنظیمات داوطلبانه اضافی ۱.۶۵ میلیون بشکه‌ای است که در آوریل ۲۰۲۳ اعلام شده بود و براساس اعتماد به چشم‌انداز اقتصادی جهانی پایدار، موجودی‌های پایین نفت و اصول بازار سالم اتخاذ شده است. این تصمیم همچنین به منظور بازپس‌گیری سهم بازار در برابر فشارهای تولیدکنندگان غیراوپک مانند ایالات متحده عملیاتی خواهد شد.

این تحلیلگر بازار انرژی و نفت گفت: این افزایش اکتبر، پس از رشد ۵۴۷ هزار بشکه‌ای در سپتامبر و ۵۴۸ هزار بشکه‌ای در اوت، روند بازگردانی عرضه را تسریع می‌کند.

بر اساس گزارش رسمی اوپک، سهم هر کشور از افزایش تولید به شرح زیر است: عربستان و روسیه هر کدام ۴۲ هزار بشکه، عراق و امارات هر کدام ۲۴ هزار، کویت ۱۱ هزار، قزاقستان ۱۰ هزار، الجزایر شش هزار و عمان چهار هزار بشکه.

فشار بر کاهش قیمت نفت با افزایش تولید اوپک پلاس

وی با بیان اینکه در تخصیص صورت گرفته، تولیدکنندگان بزرگی چون عربستان و روسیه در اولویت قرار دارند، اظهار داشت: مکانسیم های جبران برای تولید بیش از حدود تعیین شده همچنان برقرار است اما برنامه این است که کاهش تولید صورت گرفته به صورت جرئی یا کامل بر اساس شرایط بازار بازگردانده شود.

این تحلیلگر بازار انرژی با بیان اینکه این تصمیم می‌تواند فشار بر قیمت‌های نفت را افزایش دهد، تاکید کرد: نفت برنت در حدود ۶۷ دلار در هر بشکه معامله می‌شود و شاخص نفت آمریکا حدود ۶۳ دلار است.

جوان اضافه کرد: بر اساس گزارش ماهانه بازار نفت اوپک برای سپتامبر ۲۰۲۵، اوپک برآورد رشد تقاضای جهانی نفت را برای سال جاری میلادی در سطح ۱.۳ میلیون بشکه در روز حفظ کرده است که تغییری نسبت به ماه گذشته ندارد. این رشد اغلب از سوی کشورهای غیراوپک (مانند چین و هند) با ۱.۲ میلیون بشکه در روز و کشورهای اوپک با تنها ۰.۱ میلیون بشکه در روز تامین می‌شود.

وی ادامه داد: در سمت عرضه، اوپک تولید مایعات کشورهای خارج از اوپک پلاس را برای سال ۲۰۲۵ بدون تغییر در سطح ۸۰۰ هزار بشکه روز پیش‌بینی کرده است، که عمده آن از سوی ایالات متحده، برزیل، کانادا و آرژانتین هدایت می‌شود.

این تحلیلگر بازار نفت و انرژی اذعان داشت: با توجه به افزایش‌های اخیر تولید اوپک پلاس (مانند افزایش ۵۴۷ هزار بشکه در روز برای ماه سپتامبر)، رشد عرضه کل جهانی نفت برای ۲۰۲۵ حدود ۱.۳ میلیون بشکه در روز تخمین زده می‌شود که تا حدودی با رشد تقاضا همخوانی دارد.

آیا بازار با مازاد عرضه روبرو می شود؟

جوان تصریح کرد: باید به این نکته اشاره کرد که اوپک به طور مستقیم از «مازاد عرضه» (oversupply) به عنوان یک ریسک فوری یاد نمی‌کند، اما تاکید دارد که بازار در تعادل نسبی قرار دارد و رشد عرضه غیراوپک پلاس به ویژه با توجه به افزایش‌های برنامه‌ریزی‌شده تولید اوپک پلاس برای بازپس‌گیری سهم بازار می‌تواند فشار بر قیمت‌ها وارد کند.

این تحلیلگر بازار انرژی یادآور شد: ریسک‌های ژئوپلیتیکی مانند تحریم‌های روسیه و ایران از سوی آمریکا نیز می‌تواند تعادل بازار نفت را مختل کند و بنابراین می توان گفت دیدگاه اوپک در این زمینه محتاطانه است و بر حفظ ثبات از طریق تنظیمات داوطلبانه تولید بدون هشدار صریح به اضافه عرضه در کوتاه‌مدت تاکید دارد.

جوان در عین حال این نکته را گفت که آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) پیش‌بینی کرده که بازار نفت در سال آینده میلادی به بیشترین مازاد عرضه در ۳۰ سال اخیر برسد و در این راستا این آمار را ارایه کرده است که رشد تقاضای جهانی در ۲۰۲۵ میلادی به ۶۸۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته در حالی که رشد عرضه به ۲.۵ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است.

کاهش ۱۲ درصدی قیمت نفت از ابتدای امسال

وی با یادآوری اینکه تولیدکنندگان غیراوپک مانند ایالات متحده تمام رشد تقاضا را پوشش می‌دهند، در خصوص قیمت ها در بازار نفت نیز گفت: قیمت‌ها تحت تاثیر تنش‌های تجاری بین ایالات متحده و چین و نیز افزایش عرضه غیراوپک ۱۲ درصد از ابتدای سال کاهش یافته‌اند.

جوان همچنین به برخی شاخص های اثرگذار در بازار نفت از جمله موجودی‌ نفت خام ایالات متحده اشاره کرد و گفت: آمار این بخش هفته گذشته به طور غیرمنتظره ۲.۴ میلیون بشکه افزایش یافت و سبب کاهش قیمت نفت شد به طوری که قیمت نفت برنت در ۵ سپتامبر ۲۰۲۵ با ۲.۲ درصد کاهش به ۶۵.۵۰ دلار رسید.

این کارشناس بازار نفت با اشاره به صادرات و موجودی نفت نیز اظهار داشت: صادرات محصولات نفتی عربستان سعودی در ژوئیه و اوت به رکورد ۶.۹۵ میلیون تن رسید. چین موجودی‌های نفتی خود را به ۱.۷ میلیارد بشکه رسانده (افزایش ۱۹۰ میلیون بشکه در سال جاری)، اما این روند در سه‌ماهه چهارم کند خواهد شد و فشار بر قیمت‌ها را افزایش می‌دهد.

جوان توضیح داد که این افزایش تولید می‌تواند آزمونی برای بازار باشد، اما باید توجه داشت که ریسک نوسان یا به‌عبارتی تلاطم قیمت در صورت تضعیف تقاضا در بازار وجود خواهد داشت.

کاهش نرخ بهره در آمریکا نفت را ارزان‌تر می کند

این تحلیلگر بازار نفت و انرژی با اشاره به تاثیر کاهش نرخ بهره فدرال رزرو آمریکا اعلام کرد: انتظار می‌رود با توجه به کندی بازار کار ایالات متحده آمریکا و گزارش‌های مبنی بر ضعف اشتغال اولین کاهش نرخ بهره در سال جاری به میزان ۲۵ نقطه پایه (به محدوده ۴ تا ۴.۲۵ درصد) رخ دهد. همچنین، پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۲۰۲۵، حداقل یک یا دو کاهش دیگر (در مجموع ۵۰ نقطه پایه) انجام شود.

وی خاطرنشان کرد: این کاهش نرخ بهره می‌تواند باعث تضعیف ارزش دلار آمریکا شود که سبب کاهش جذابیت دلار برای سرمایه‌گذاران خارجی و تضعیف آن در برابر سایر ارزها ‌می شود. تضعیف دلار، نفت (که به دلار قیمت‌گذاری می‌شود) را برای خریداران غیرآمریکایی ارزان‌تر می‌کند، که این امر تقاضای جهانی نفت را افزایش می‌دهد.

جوان ادامه داد: از سوی دیگر، نرخ‌های پایین‌تر هزینه نگهداری و ذخیره‌سازی نفت را کاهش می‌دهد که می‌تواند موقعیت‌های انباشت نفت را جذاب‌تر و تقاضا را بیشتر تحریک کند. این عوامل می‌توانند بخشی از فشار نزولی ناشی از افزایش عرضه اوپک پلاس را جبران و به حمایت از قیمت‌های نفت کمک کنند، هرچند مازاد عرضه همچنان عامل اصلی ضعف بازار است.

چشم انداز بازار نفت در سه ماه پایانی سال

تحلیلگر بازار انرژی با اشاره به تحلیل منابع خبری فعال در حوزه انرژی استناد کرد و گفت: اس اند پی گلوبال (S&P Global) پیش‌بینی می‌کند قیمت نفت برنت تا پایان سال به ۵۵ دلار برسد و دلیل آن را رشد عرضه اوپک پلاس، جریان نفت روسیه و تولید مازاد احتمالی می داند و اگر این مازاد عرضه بیشتر باشد، قیمت ها از این هم پایین تر خواهد رفت.

جوان ادامه داد: موسسه گلدمن ساکس (Goldman Sachs) نیز قیمت نفت برنت را را در سه ماهه چهارم امسال ۶۴ دلار دانسته و میانگین قیمت آن برای سال آینده میلادی را ۵۶ دلار تخمین زده است. هرچند این موسسه افزایش کامل ۱.۶۵ میلیون بشکه در روز "محتمل" می داند و بر این باور است که اوپک پلاس ممکن است از ماه ژانویه افزایش سهمیه را متوقف کند.

وی افزود: همچنین موسسه گانوور(Gunvor) عقیده دارد افزایش‌های اوپک پلاس کمتر از انتظار خواهد بود زیرا کشورهای تولیدکننده خود با محدودیت هایی در تولید روبرو هستند؛ برای نمونه روسیه نمی‌تواند تولید خود را افزایش دهد مگر روند تحریم‌ها علیه این کشور تغییر کند و یا اینکه کشورهایی چون عراق و قزاقستان از قبل به حداکثر تولید رسیده اند هرچند به نظر می رسد عربستان سعودی بازار نفت را مدیریت خواهد کرد.

این کارشناس حوزه نفت به تحلیل موسسه بانکی آنز (ANZ) نیز استناد کرد و گفت: تحلیلگران این موسسه معتقدند انباشت موجودی‌های چین در سه‌ماهه چهارم کُند می‌شود و فشار بر قیمت‌ها را افزایش می‌دهد.

وی با اشاره به اینکه پیش بینی بلومبرگ از نفت ۵۵ دلاری در سال آینده میلادی حکایت دارد، تاکید کرد: کارشناسان بلومبرگ بر این اعتقادند که مازاد عرضه ۲ میلیون بشکه نفت در روز کاهش ۱۵ تا ۲۰ درصدی قیمت ها را به دنبال خواهد داشت.

عوامل غیرنفتی که بازار نفت را تغییر می دهند؟

جوان به ریسک‌ها و چشم‌انداز بازار انرژی و نفت طی ۲ هفته آینده اشاره و اظهار کرد: در زمینه ریسک‌های صعودی، اختلالات ژئوپلیتیکی (مانند تحریم‌های جدید ایالات متحده علیه هند و چین برای خرید نفت روسیه، یا درگیری‌های روسیه، اوکراین و خاورمیانه) می‌تواند قیمت‌ها را افزایش دهد.

این کارشناس حوزه نفت و انرژی یادآور شد: حمله اخیر اوکراین به بندر پریمورسک روسیه قیمت نفت خام برنت را به ۶۷ دلار رساند؛ همچنین، کاهش نرخ بهره فدرال رزرو می‌تواند تقاضا را افزایش دهد و قیمت‌ها را حمایت کند.

وی، تقاضای ضعیف تحت تاثیر تعرفه‌های جهانی، کاهش رشد اقتصادی (مانند ایالات متحده با گزارش‌های ضعیف اشتغال) و افزایش تولید غیراوپک و همچنین انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس نمایندگان آمریکا در سال آینده میلادی می تواند منجر به افزایش ریسک‌های سیاسی شود.

جوان همچنین گفت: پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که روند کاهشی قیمت نفت تا پایان سال ۲۰۲۵ ادامه خواهد یافت اما کف قیمت نفت در دامنه ۵۵ تا ۶۰ دلار باقی خواهد ‌ماند.

وی با تاکید بر اینکه عربستان سعودی می تواند در این دوره نقش بسیار مهمی را در مدیریت بازار نفت ایفا کند، اظهار داشت: افزایش واقعی تولید نفت به طور عمده از ناحیه عربستان و امارات خواهد بود.

تمرکز بازار بر بازپس گیری بازار است نه قیمت

جوان گفت: با اینکه بسیاری از کارشناسان انرژی معتقدند تصمیم اوپک پلاس برای افزایش تولید در شرایط مازاد عرضه، بازار نفت را به سمت ضعف بیشتر سوق می‌دهد ولی نشانه‌های قوی از تقویت تقاضا در بازار وجود دارد که حاکی از آن است که نمی‌توان درباره آینده پویایی بازار نفت نظر قطعی ارایه داد.

این تحلیلگر بازار انرژی اذعان داشت: با وجود انعطاف‌پذیری برای توقف یا معکوس کردن تصمیم اوپک پلاس اما در حال حاضر به نظر می‌رسد تمرکز بر بازپس‌گیری سهم بازار است که نشان‌دهنده استراتژی بلندمدت این تصمیم و در نهایت منافع بلند مدت برای تمامی اعضای اوپک است.

وی خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاران باید ریسک‌های ژئوپلیتیکی و سیاست‌های پولی مانند کاهش نرخ بهره فدرال رزرو را در بازار به دقت نظارت کنند، اما پیش‌بینی کلی در حال حاضر قیمت‌های احتمالی ۵۵ تا ۶۰ دلار تا پایان سال ۲۰۲۶ میلادی است که حکایت از یک روند نزولی برای قیمت‌ها دارد.

جوان معتقد است که این وضعیت می‌تواند برای مصرف‌کنندگان مفید باشد اما برای تولیدکنندگان تا حدی چالش‌برانگیز خواهد بود؛ البته باید به این نکته توجه کرد که هرگونه عامل خارجی از جمله اختلالات ژئوپلیتیکی، افزایش ریسک‌های سیاسی و فعالیت‌های سوداگری در بازار نفت می‌تواند روند تضعیف قیمت‌های نفت را تغییر دهد.