به گزارش دیوان اقتصاد به نقل از مهر، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران در گزارشی به بررسی روند تغییرات پول و شبه پول در ایران پرداخته است. این گزارش که با استناد به داده‌های بانک مرکزی تدوین شده است، نشان می‌دهد در نقدینگی ۱۰۱۷.۳ هزار میلیارد تومانی پایان سال ۹۴، سهم پول ۱۳.۵ درصد و سهم شبه پول ۸۶.۵ درصد بوده است.
برابر آمار بانک مرکزی، میزان نقدینگی در پایان اسفندماه ۱۳۹۴ نسبت به اسفند ماه ۱۳۹۳ با افزایشی ۳۰ درصدی از ۷۸۲هزار میلیارد تومان به ۱۰۱۷.۳ میلیارد تومان رسیده است. نکته قابل ذکر این است که این سهم عمده‌ای از این افزایش مربوط به سپرده‌های غیردیداری یا همان شبه‌پول است. بر اساس این گزارش، رشد شبه‌پول در سال ۹۴ تقریباً ۲.۵ برابر رشد پول بوده است که یکی از عوامل اصلی آن جذابیت نرخ سود سپرده‌های بلندمدت عنوان می‌شود.
در گزارش تحلیلی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، وضعیت پایه پولی نیز مورد تحلیل قرار گرفته است. این گزارش نشان می‌دهد پایه پولی در اسفند ماه ۹۴ نسبت به ماه مشابه سال ۹۳، کمی بیش از ۱۷ درصد رشد داشته است. در این گزارش، افزایش سپرده‌های قانونی بانک‌ها اثرگذارترین عامل رشد پایه پولی در اسفند ماه سال ۹۴ عنوان شده است. افزایش تقریباً ۲۰ درصدی سپرده قانونی نزد بانک مرکزی در اسفند ماه ۹۴ نسبت به اسفند ماه ۹۳، که میزان آن را از ۸۵ هزار میلیارد تومان به ۱۰۱.۹ هزار میلیارد تومان رسانده است، باعث افزایش ۱۲.۹ واحدی پایه پولی شده است.
همچنین رشد تقریباً ۵۰ درصدی سپرده‌های دیداری بانک‌ها نزد بانک مرکزی نسبت به اسفند ۹۳، از جمله عوامل افزایش ۱.۵واحدی پایه پولی عنوان شده است، هم‌چنین رشد ۵.۸ درصدی حجم اسکناس و مسکوک در دست مردم، منجر به افزایش ۱.۵ واحد پایه پولی اسفند ۹۴ نسبت به ماه مشابه سال قبل از آن شده است. این گزارش حاوی مقایسه اجزای پایه پولی برحسب مصارف در پنج سال اخیر است که براساس آمار بانک مرکزی و محاسبات این گزارش به دست آمده است.
در این گزارش همچنین به وضعیت ضرایب فزاینده نقدینگی و پولی در اسفند ماه پنج سال اخیر پرداخته است. این گزارش نشان می‌دهد ضریب فزاینده نقدینگی در اسفند ۹۴ به رقم ۶.۶۲۴ واحد رسیده که بالاترین رقم طی سال‌های گذشته است. این گزارش اذعان دارد که هر اندازه خلق پول و افزایش نقدینگی در اقتصاد یک کشور از طریق ضریب فزاینده نقدینگی، و نه از طریق افزایش پایه پولی (عامل افزایش تورم) انجام شود، نشان از کارکرد بهتر سیستم بانکی در زمینه بسط پول دارد.
بر اساس این گزارش تحلیلی، رشد بالاتر شبه‌پول در مقایسه با رشد پول طی دو سال اخیر منتهی به ۹۴، موجب شده است به‌رغم افزایش ۱۱ درصدی ضریب فزاینده نقدینگی در پایان سال ۹۴ نسبت به سال قبل، شاهد کاهش ۳ درصدی ضریب فزاینده پولی در همین مقطع زمانی باشیم. این در حالی است که سهم پول از نقدینگی که در سال ۱۳۹۰ حدود ۳۴ درصد بوده است طی سال‌های پس از آن رو به کاهش گذاشته است. روند نزولی سهم پول از نقدینگی شاهد دیگری بر جذابیت نرخ سود بانکی و در عین حال، سرعت کمتر رشد سپرده‌های غیردیداری در سال ۹۴ در مقایسه با رشد اسکناس و مسکوک و سپرده‌های دیداری است.
در این گزارش، با اشاره به اینکه ضریب فزاینده پولی از دیگر متغیرهای نشان دهنده وضعیت نظام بانکی است که توان بانک‌های تجاری را برای افزایش حجم پول نشان می‌دهد، تصریح شده است که روند نزولی ضریب فزاینده پولی طی سال‌های اخیر شاهد دیگری بر بالاتر بودن رشد سپرده‌های غیردیداری در مقایسه با سپرده‌های دیداری است. شکاف بین دو ضریب فزاینده نقدینگی و ضریب فزاینده پولی در پایان سال ۱۳۹۴ به ۵.۹ واحد رسیده که بالاترین رقم طی سال‌های اخیر محسوب می‌شود.