دیوان اقتصاد، بانکداری مرکزی آنگونه که ما امروز می شناسیم، اختراع قرن بیستم است. در آغاز این قرن، جهان تنها 18 بانک مرکزی داشت؛ اما امروز تقریبا تمام کشورها، بانک مرکزی خود را دارند. دوره مدرن بانکداری مرکزی با تأکید بر سیاست پولی، در اوایل دهه 1970 آغاز شد.
بانک‌های مرکزی، طیف وسیع و متنوعی از مسئولیت‌ها شامل حفظ ارزش پول ملی، کمک به رشد اقتصادی، تسهیل مبادلات اقتصادی، تعادل موازنه پرداخت‌های خارجی و نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری را بر عهده دارند. البته به دنبال پیچیدگی‌های به وجود آمده در بازارهای مالی و بروز بحران مالی سال 2008، وظایف و مأموریت‌های جدیدی همچون نظارت‌ احتیاطی کلان و برقراری ثبات مالی به وظایف بانک‌های مرکزی اضافه شده است.
در 18 مردادماه سال 1339 و با تصویب قانون پولی و بانکی ، بانک مرکزی در کشور ما تاسیس شد و اکنون 57 سال از تاسیس آن می‌گذرد. طی این سال‌ها، خدمات بانک مرکزی به اقتصاد ایران قابل توجه است.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیم‌کننده سیاست‌ پولی و ناظر بر گردش پول در کشور، در راستای ایفای وظایف و ماموریت‌های خود اقدامات گسترده‌ای را در حوزه سیاست‌ های پولی، ارزی، اعتباری و نظارتی انجام داده است. از دستاوردهای بانک مرکزی در سال‌های اخیر می‌توان به مواردی همچون دستیابی به تورم تک رقمی پس از گذشت 26 سال، ثبات بازار ارز (علی‌رغم افت قابل ملاحظه قیمت نفت و کاهش درآمدهای ارزی)، هدایت منابع بانکی به سمت تولید و فعالیت های مثبت اقتصادی و حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط، تقویت تامین مالی خانوارها و حمایت از بخش‌های مختلف اقتصادی اشاره کرد. نتایج این اقدامات در هماهنگی و سازگاری با سیاست‌های اقتصادی دولت، حرکت در چارچوب سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و گشایش‌های صورت پذیرفته پس از اجرای برجام، زمینه‌های لازم برای خروج از رکود را فراهم کرد و رشد اقتصادی سال 1395 به 12.5 درصد افزایش یافت که موفقیتی قابل توجه برای اقتصاد کشور محسوب می‌شود.
فعالیت‌های‌ اخلال گرانه موسسات اعتباری غیرمجاز، یکی از چالش‌های اساسی بازار پول در چند سال اخیر بوده است که تبعات منفی خود را به صورت ایجاد رقابت ناسالم و بی‌انضباطی در بازار پول و در نتیجه افزایش نرخ‌های سود بانکی و افزایش هزینه تامین مالی اقتصاد نمایان ساخته بود.
در همین راستا، برنامه جامع ساماندهی بازار غیرمتشکل پولی در چهار گام شناسایی، تعیین وضعیت، جلوگیری از فعالیت و انحلال و پی‌گیری حقوقی و کیفری نهادهای غیرمجاز در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت. این بانک با همکاری سایر دستگاه‌ها به موفقیت‌های قابل ملاحظه‌ای در پاکسازی بازار پول از فعالیتهای مخرب مؤسسات غیر مجاز نائل شد که از آن جمله می‌توان به انحلال تعاونی‌های اعتباری «ثامن‌الحجج» و «میزان» و ساماندهی بیش از یک میلیون سپرده‌گذار در این موسسات، توقف فعالیت و تعیین تکلیف 96 درصد تعداد سپرده گذاران تعاونی فرشتگان و اقدام به واگذاری سه مؤسسه «البرز ایرانیان»، «افضل توس» و «وحدت (آرمان)» به دو بانک و یک مؤسسه اعتباری اشاره کرد.
می توان ادعا کرد که خوشبختانه با اقدامات صورت گرفته بازار غیرمتشکل پولی به طور کلی ساماندهی شده است.
امید می‌رود با موفقیت در اجرای برنامه‌های راهبردی این بانک شامل «ایجاد ثبات و آرامش در اقتصاد»، «تقویت انضباط پولی»، «تداوم آرامش در بازار ارز»، «کمک موثر به تأمین مالی غیرتورمی تولید از مسیر استفاده حداکثری از ظرفیت‌های خالی»، «ایجاد سازگاری میان اجزاء مختلف سیاست‌های کلان اقتصادی» و «تلاش برای تضمین ثبات مالی از مسیر اجرای کامل طرح اصلاح نظام بانکی» شاهد استمرار تورم تک رقمی و شکوفایی و رونق در اقتصاد کشور عزیزمان باشیم.
................................................
*رئیس کل بانک مرکزی