به گزارش دیوان اقتصاد به نقل از ایبِنا، ریسک سیستمیک، ریسک بحران در سیستم بانکی است که از عدم تعادل‌ها یا شکست‌های بخشی از سیستم مالی به وجود می‌آید و در اصل آثار خارجی منفی بالقوه‌ای است که می‌تواند بر اقتصاد واقعی اثر بگذارد. ریسک سیستمیک آثار خارجی منفی را در کل اقتصاد فراهم می‌آورد که بر سایر بخش‌های اقتصادی نیز اثر می‌گذارد. بنابراین، جلوگیری از شکست‌های کوچک در بانک‌ها یا موسسات مالی و اعتباری می‌تواند از وقوع بحران بزرگتر در کل سیستم مالی جلوگیری به عمل آورد.

به عبارت دیگر، ریسک سیستمیک هرگونه تهدید بر علیه ثبات یا اعتماد عمومی نظام مالی است. البته ریسک سیستمیک را ریسک بی ‌ثباتی نیز می‌نامند که در این صورت این مسئله بر ارتباط میان بازارهای مالی و اقتصاد کشورها تاکید دارد.

در بررسی ریسک سیستمیک باید به رفتار فعالان بازار و ارتباط آنها با یکدیگر توجه داشت. در ضمن، سیکل‌های تجاری بر رفتار آنها تاثیر داشته و در تعیین قوانین و مقررات ریسک سیستمیک باید مدنظر قرار گیرد. در مسئله ریسک سیستمیک توجه به میزان هم‌جهت بودن نظام‌های مالی بین‌المللی و کل اقتصاد اهمیت داشته و اثرات نامطلوب خارجی و داخلی را بر موسسات مالی و بانک‌ها و کل اقتصاد فراهم می‌آورد. این حقیقت بر اهمیت قانون‌گذاری در این زمینه و جلوگیری از ریسک سیستمیک می‌افزاید.

دیدگاه مقررات احتیاطی کلان برای کاهش ریسک سیستمیک از این جهت دارای اهمیت است که می‌تواند کنترل مناسب بر ارتباط‌های مستقیم و غیرمستقیم بانکی داشته باشد. این چهارچوب قانونی می‌تواند مسائلی همچون بیش از حد بزرگ شدن، بیش از حد متصل بودن و بیش از حد زیاد بودن برای شکست و ایجاد بحران بانکی را در کنترل و نظارت خود گیرد و از این طریق ثبات در نظام مالی را تثبیت نماید.

بزرگ شدن بانک‌ها با وجود ضعف در حاکمیت شرکتی می‌تواند در مرحله اول مدیریت بانک‌ها را تحت تاثیر قرار داده و لزوم پاسخگویی به سهامداران را تضعیف نماید. لذا از این طریق سودآوری در این بانک‌های بزرگ کاهش می‌یابد.

همچنین پاسخگو نبودن مدیریت برای تجدید ساختار یا بهبود وضعیت نیز ریسک‌های بیشتری را به بانک تحمیل می‌نماید. احتمال بروز مخاطره اخلاقی برای بانک‌های بزرگ که از حمایت دولت برخوردار می شوند، وجود داشته و مدیران این تصور را دارند که اگر موسسه به اندازه کافی بزرگ شود، در صورت بروز هر نوع مشکل و بحران از طرف دولت مورد حمایت واقع می‌شود. 

کاهش نوسانات سیکلی در بانکداری یکی از مهمترین مسائلی است که در کاهش ریسک سیستمیک اهمیت دارد. شوک‌های مالی می‌توانند به عنوان یک محرک برای بحران‌های سیستمیک عمل نمایند. کاهش نوسانات سیکلی در متغیرهای مالی و بانکی می‌تواند به کاهش ریسک سیستمیک منجر شود.

اندازه بانک نیز از دیگر عوامل تاثیرگذار بر ریسک سیستمیک است. کمیته بال در رهنمودهای خود با تعیین بانک‌های بااهمیت سیستمی سعی دارد بر اهمیت این موضوع تاکید نماید. بانک‌های با اهمیت سیستمی بانک‌هایی هستند که در صورت بروز بحران به واسطه ویژگی‌هایی همچون اندازه، سهم بازار، ارتباطات با سایر نهادها، پیچیدگی و ... تاثیرات مهمی بر شرایط کلان اقتصاد داخلی یا بین‌المللی دارند. کمیته بال نیز بر اساس درجه اهمیت این موسسات، برای آنها مقررات سخت‌گیرانه‌تری را نسبت به بانک‌های کم اهمیت در نظر گرفته است.

در پایان لازم به ذکر است که با در نظر گرفتن کل سیستم و دیدگاه کلی به بازارهای مالی می‌توان به صورت مناسب ریسک سیستمیک را کاهش داد. افزایش شفافیت و الزامات مناسب سرمایه‌ای و تامین مالی پایدار نیز می‌توانند راهگشای برقراری ثبات در نظام‌های مالی و کاهش ریسک سیستمیک باشند. بحران مالی سال ۲۰۰۷ شاهدی بر وجود نقاط ضعف بی‌شمار در مدیریت ریسک نقدینگی بانک‌ها بوده و نقاط ضعف و نقایص در رهنمودها، اصول و دستورالعمل‌های مدیریت ریسک نقدینگی بانک‌ها از دلایل بروز بحران اخیر برشمرده می‌شود. از اینرو در سال‌های اخیر، مدیریت انواع مختلف ریسک نقدینگی، مورد توجه ناظران و قانون‌گذاران فعال در عرصه ملی و بین‌المللی قرار گرفته است. 

مهشید شاهچرا؛ صاحب‌نظر پولی و بانکی