به گزارش دیوان اقتصاد،کشور ما از آنجایی که کشوری در حال توسعه است، فعالیت های توسعه ای، عمرانی و تولیدی نسبت به فعالیت های محیط زیستی از اولویت بیشتری برخوردارند. مساله ای که نهایتا چنین معضلاتی را به وجود آورده است. اما سوال این است که اصل آلودگی هوا در کشور ایران و علی الخصوص کلانشهر تهران از کجا نشات می گیرد. شهری که پرجمعیت ترین شهر ایران است و مرکزیت تمام سازمان ها و نهاد ها شناخته می شود. پایتختی که مقصد اصلی مهاجران در کشور است و اکثر مهاجرت ها از شهر های کوچک به این شهر است.

محمد رستگاری، معاون پایش و کنترل کیفیت آلودگی هوای استان تهران در خصوص منشا اصلی آلودگی های تهران می ‎گوید: آلودگی هوا تابع دو پارامتر است. یکی بحث عوامل اقلیمی و دیگری میزان آلودگی که از منابع آلاینده تولید می شود. توپوگرافی شهر تهران باعث می شود که به صورت طبیعی امکان تهویه آلاینده ها از تهران وجود نداشته باشد. این در حالی است که در خیلی از شهرهای دنیا  وقتی پدیده وارونگی دما را داریم آلاینده ها به صورت طبیعی امکان تهویه از سطح شهر را ندارند. اما این در حالی است که به باور کارشناسان، ذرات معلق مهم ترین عامل آلودگی هوای کلان ‌شهرها هستند.

معضل اصلی ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون است، ذراتی که وارد جریان خون انسان می ‌شوند و بسیار خطرناکند. تعطیلی مدارس و اجرای طرح زوج و فرد برای خودروها از درب منزل از راهکار های دولت ایران برای کنترل آلودگی در این روزها است. با این وجود همچنان تنفس برای تهرانی ها مشکل است.

مساله این است که این طرح ها هیچ کدام نمی توانند راهکاری اساسی برای رفع آلایندگی ها در تهران باشند و باید به دنبال یک راهکار اساسی بود.

جمعیت روز افزون تهران بدون شک به افزایش آمد و شد ها می انجامد و این موضوع به آن معنی است که استفاده از وسایط حمل و نقل رو به رشد است.

به گفته مقامات مسئول، بیش از 70 درصد "ذرات معلق" در هوای تهران را منابع متحرک (خودروها) تولید میکنند.

از این 70 درصد کمتر از 3 درصد توسط خودروهای سواری تولید بیش از 97 درصد توسط ، کامیونها، اتوبوسها، مینی بوسها و موتورسیکلت ها تولید می شود.

بر اساس برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران ، شهرداری موظف است تعداد ٨٤٠٠ دستگاه اتوبوس دیزلی خود را به فیلتر جذب دوده مجهز کند.

این در حالی است که تعداد ناچیزی از این اتوبوس ها تا کنون به فیلتر جذب دوده مجهز شده اند و بسیاری از آنها بدون تغییر باقی مانده و روز به روز فرسوده تر می شوند.

 خودروهای فرسوده عامل دیگر الودگی هوای تهران است که لازم است دولت تسهیلات کافی در اختیار دارندگان این خودروها قرار دهد تا در بازه زمانی مناسب به تدریج، خودروهای فرسوده از ناوگان حمل و نقل شهری حذف شود.

وجود موتورسیکلت های کاربراتوری به ویژه در مناطق مرکزی شهر تهران، عامل موثر الودگی است،راه اندازی خط تولید موتورسیکلت برقی و جایگزین کردن موتورسیکلت کاربراتوری بنزین سوز به موتورسیکلت برقی در کاهش الودگی هوا اثر جدی بجا خواهد گذاشت.

اما مساله مهم تر این است که علاوه بر خودروهای فرسوده، خودروهای تولید غیر استاندارد نیز نقشی اساسی در آلودگی هوا دارند. موضوعی که در بسیاری از موارد نادیده گرفته می شود، چرا که خودروسازان عمده کشور رضایت نمی دهند که پلتفرم های سود ده خود را تغییر دهند.

در همین راستا صدیف بدری سخنگوی کمیسیون عمران مجلس چندی پیش به ایسنا گفت: مدیران خودروساز به دلیل سود سرشاری که در تداوم تولید خودروهای آلاینده و از رده خارج می‌ برند با توقف تولید خودروهای بی‌ کیفیت مخالفت کرده و بیکار شدن کارگران را بهانه می کنند در حالی که توقف خطوط تولید این خودروها هیچ کارگری را بیکار نمی کند.

به گفته این نماینده مجلس، عوامل ایجاد ذرات معلق هوا در تهران و شهرهای بزرگ، کارخانجات خودروسازی و سایر کارخانجات هستند که سهم کارخانجات خودروسازی، خودروهای غیراستاندارد بنزین سوز و اتوبوس‌ های گازوییل‌ سوز بسیار بیشتر است.

وی مخالفت با از رده خارج شدن خودروهای آلاینده از خطوط تولید خودروسازان به بهانه بیکار شدن  نیروی کار را رد کرد و این موضوع را بهانه و حربه‌ ای در دست خودروسازان دانست و افزود: چه کسی می ‌گوید با اصلاح خطوط تولید کارخاجات خودروسازی، کارگران بیکار می ‌شوند؟ مخالفت خودروسازان با توقف خطوط تولید خودروهای فاقد کیفیت یا از رده خارج موجب بیکار شدن کارگران این شرکت نمی ‌شود. خودروسازان نمی‌ خواهند برای اصلاح خطوط تولید هزینه کنند. تداوم تولید خودروهای فاقد کیفیت و ایمنی برای آنان منافع اقتصادی بسیاری دارد به همین دلیل حاضر نیستند این منافع را از دست بدهند.

عیس کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز با اشاره به این‌ که مردم کلانشهرهای کشور، ۹۰ روز از سال را در هوای سمی و آلوده تنفس می ‌کنند، گفت: سهم خودروهای غیراستاندارد در بروز این معضل بسیار بالاست.

این در حالی است که نه تنها تولید خودرو های غیر استاندارد در کشور متوقف نمی شود، بلکه این تولیدات روز به روز افزایش می یابند و این مساله می تواند به آلوده تر شدن روز به روز هوا منجر شود.

طبق آمار موجود، در 10 ماه نخست امسال تولید انواع خودرو 15.2 درصد رشد داشته و از یک میلیون و 88 هزار و 290 دستگاه در 10 ماهه نخست سال 1395 به یک میلیون و 253 هزار و 231 دستگاه افزایش یافت.

اما نکته جالب تر این است که دولت که می گوید باید تولید خودرو های غیر استاندارد متوقف شود، روز به روز با گران تر شدن اسن خودرو ها نیز همکاری می کند و شاهد آن هستیم که انواع خودرو ها در کشور با رشد قیمت چشمگیری همراه هستند. خودروهایی که در کشور های پیشرفته به دلیل آلوده سازی بالا به هیچ عنوان استفاده نمی شوند.

 این در حالی است که دولت با بالا بردن تعرفه های وارداتی، به نوعی با واردات خودرو های استاندارد نیز مقابله می کند و به نفع خودروسازان عمل می کند تا مردم. خودروسازی که به دلیل بالا رفتن تعرفه واردات و ممنوعیت واردات برخی خودرو ها، قیمت یک خودرو را در کمتر از یک هفته 30 میلیون تومان افزایش می دهد.

این تقابل با واردات از طرفی هم مانع ورود خودرو های هیبرید که آلایندگی کمتری نسبت به خودرو های معمول دارند نیز شده است. علاوه بر این از طرف خودروسازان نیز هیچ اقدامی در راستای رسیدن به تکنولوژی خودرو های پیشرفته دیده نمی شود. چرا که با بستر موجود، خودرو های غیر استاندارد خود را به هر قیمتی که دوست دارند می فروشند.

علاوه بر این موضوع دیگری را نیز که کارشناسان مطرح می کنند، این است که چرا تولید موتورسیکلت های غیر استاندارد با توجه به سهم چشمگیرشان در آلودگی متوقف نمی شود.

برخی بر این باورند که مافیای تولید این گونه موتورسیکلت ها با تولید موتورسیکلت های جدید مخالفت می کنند و اجازه نمی دهند تا تکنولوژی های جدید وارد شود که مبادا سهم خود را از بازار از دست دهند.

بر این اساس می توان دریافت که این نوع باند بازی ها و وجود شرکت هایی که بازار را به کلی در اختیار دارند، مانع وارد شدن تکنولوژی های جدید به کشور می شوند و این مساله یعنی آلودگی بیشتر کشور در سال های آینده.

علاوه بر این روند دیگری نیز وجود دارد که کارشناسان بر اساس آن باور دارند که سوخت غیر استاندارد عامل اصلی آلودگی هوا است.

محمد جواد حشمتی معاون دادستان کل کشور در این راستا چندی پیش گفت: بر اساس نظر کارشناسان مربوطه در حوزه های استاندارد و محیط زیست نزدیک به ۸۰ درصد آلودگی هوای تهران و کلان شهرها به دلیل استفاده از بنزین، گازوییل و گاز مایع غیر استاندارد است.

به باور این دسته از کارشناسان با وجود این که بنزین کشور گوگرد بالایی دارد و استاندارد نیست، مسئولین تاکید دارند که بنزین یورو 4 و یورو 5 است.

استاندارد نبودن سوخت می تواند حجم زیادی از آلودگی را وارد هوا کند. آلودگی ای که به طور مستقیم سلامت مردم را به خطر می اندازد، چرا که گوگرد را در هوا افزایش می دهد.

بر این اساس می توان دریافت که خودرو ها و سوخت هر دو عاملین این آلودگی هستند و مسئولین هیچ کدام از این بخش ها نمی خواهند باور کنند که باید ساختار خود را تغییر دهند و مدرن سازی کنند.

این در حالی است که باند بازی ها و لابی گری هایی که در بخش های مهم کشور وجود دارد، باعث شده است که رسیدگی به چنین معضلاتی امکان پذیر نباشد. معضلاتی که جان و مال مردم را هدف قرار داده است و اگر دولت با اقدامات صریح و دقیق برای رفع این مشکلات را در دستور کار خود قرار ندهد، وضع آلودگی روز به روز بد تر خواهد شد و رفته رفته زندگی را در کلانشهر های کشور غیر ممکن خواهد کرد.