به گزارش دیوان اقتصادبه نقل از اخبار پولی مالی، 10 مرداد ماه 1395 بانک مرکزی ج.ا.ایران ابلاغیه بخشنامه آزادسازی ورود بانک ها به بازار ارز را منتشر کرد؛ براساس آن بانک ها که پیشتر از خرید و فروش ارز ممنوع شده بودند مجاز شدند تا ارز آزاد مشتری را تحویل و نسبت به خرید و فروش آن اقدام کنند. در باره نظر تنی چند از کارشناسان را جویا شده ایم که در ادامه ملاحظه می کنید:

**کامران ندری: در نظام تک نرخی، قیمت ارز باید واقعی باشد

استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی در بررسی تاثیر آزادسازی ورود بانک ها گفت: زمانی که تعداد افرادی که می توانند در یک بازار به ویژه در سطح عمده فروشی مشارکت کنند، افزایش پیدا کند؛ بازار به سمت رقابتی شدن حرکت می کند و انحصار کمتر می شود.

ندری ادامه داد: هرچقدر بازار رقابتی تر باشد، کاراتر و کارآمدتر عمل می کند. لذا ارائه مجوز به بانک ها برای خرید و فروش ارز بازار آزاد، به رقابتی شدن و کاراتر شدن بازار کمک شایانی می کند و از انحصار جلوگیری به عمل می آورد؛ بنابراین از این منظر تصمیم بانک مرکزی توجیه اقتصادی و فنی پیدا کرده و بسیار کمک کننده است.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا بانک مرکزی این ابلاغیه را در این مقطع زمانی صادر کرده؛ گفت: در کشور مدتی با یکسری محدودیت در زمینه ارز مواجه بودیم که این امر باعث ایجاد شکاف بین نرخ ارز بازار آزاد و نرخ رسمی و دولتی شده بود، در نتیجه بروز این شکاف، افرادی درصدد استفاده از مابه التفاوت دو نرخ و بهره بردن از این کمبود بودند.

ندری افزود: در نتیجه اعمال برخی محدودیت ها در بازار ارز به نوعی سفته بازی رواج پیدا کرد و این امر بازار را متلاطم و متشنج ساخته و در نتیجه مدیریت بازار دشوار شد. در این راستا بانک مرکزی برای اعمال کنترل بیشتر بر بازار، عده ای را از خرید و فروش در بازار منع کرد و قرار شد این امر تنها از طریق صرافی ها پیگری شود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: بانک مرکزی به این دلیل محدودیت هایی را بر بانک ها اعمال کرد چرا که این نهاد ها منابع زیادی دردسترس دارند و در مقادیر بالا به خرید و فروش می پردازند و در نتیجه می توانند باعث به هم ریختگی بازار شوند.

ندری خاطرنشان شد: در حال حاضر محدودیت های ارزی برداشته شده و ما در مضیقه ارزی قرار نداریم و باتوجه به اینکه فروش نفت افزایش پیدا کرده و بانک مرکزی به ذخایر خود در خارج از کشور دسترسی پیدا کرده دیگر محدودیت ها و شرایط حاد گذشته در اقتصاد وجود ندارد و به نظر می رسد در این شرایط سفته بازی در بازار ارز کم می شود. در نتیجه اکنون زمینه و بستر برای افزایش تعداد بازیگران در بازار ارز مهیا است.

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این پرسش که آیا اقدام بانک مرکزی می تواند پیش زمینه ای برای تک نرخی کردن ارز باشد؛ عنوان کرد: به طور قطع همین هدف دنبال می شود؛ برای حرکت به سمت یک نظام تک نرخی بایستی نرخ ارز واقعی و دچار حباب نباشد در چنین شرایطی بازار رقابتی می شود.

وی ادامه داد: البته برای رسیدن به ارز تک نرخی نباید کمبود منابع داشته باشیم، در صورت کمبود منابع بازار با مشکلات جدی مواجه می شود. به عنوان مثال در شرایط جنگی که کمبود عرضه وجود دارد بازار آشفته شده و در نتیجه دولت مداخله می کند و محدودیت هایی را برای خرید و فروش افرادی که در بازار فعالیت می کنند ایجاد می کند تا بتواند بازار را کنترل کند.

ندری با بیان اینکه زمانی که شرایط بحرانی و بسیار ویژه در بازار از بین می رود و شرایط عادی حکم فرما می شود؛ دولت محدودیت های اعمال شده در بازار را رفع می کند؛ گفت: در حال حاضر هم بازار ارز در حال طی کردن روال عادی است و به سمت تک نرخی شدن گام بر می دارد و در این راستا دولت محدودیت های گذشته از بین می برد.

**محمد رفیعی: ورود به فضای جدید ارزی به پشتوانه نقدینگی تازه

عضو هیات مدیره انجمن صنفی نمایندگان حقوقی بیمه دانا نیز در این رابطه معتقد است: این قضیه را می توان به خبر آزاد شدن 30 میلیارد دلار دارایی های بلوکه شده ایران مربوط دانست. بنابراین دولت به پشتوانه این نقدینگی وارد فضای جدید شده است.

رفیعی ادامه داد: دولت بایستی نقدینگی ارزی حاصل از آزاد شدن دارایی های بلوکه شده را تبدیل به ریال کند تا بتواند بدهی های خود را به بانک ها و طرح های عمرانی بدهد و بدین ترتیب باعث گشایشی در امور اقتصادی شود، به تعبیری در اثر این گردش مالی اقتصاد کشور نیز از رکود فعلی خارج خواهد شد.

وی تصریح کرد: اینکه چرا بانک مرکزی به بانک ها اختیار ورود به عرصه خرید و فروش ارز را داده است؛ به این علت است که حجم عظیم دارایی های آزاد شده ایران به سازو کار گسترده ای برای اجرا نیاز دارد و طبیعی است که این امر از عهده یک یا 2 بانک عامل برنمی آید و در این راستا بانک مرکزی تمام بانک ها را وارد این جریان کرده است.

به گفته عضو هیات مدیره انجمن صنفی نمایندگان حقوقی بیمه دانا؛ آزادسازی ورود بانک ها به بازار ارز می تواند به تحقق هدف تک نرخی کردن ارز کمک رساند.

رفیعی معتقد است: تک نرخی شدن ارز به تحولات آتی بستگی دارد؛ اینکه در آینده تا چه میزان گشایش از سوی بانک های خارجی برای ایران ایجاد می شود دراین موضوع تاثیرگذار است؛ به همین دلیل این مهم به صورت قطعی اعلام نشده است و به احتمال زیاد دستیابی به آن تا سال آینده به طول می انجامد.

**غلامحسین دوانی: سیاست ممنوعیت خرید ارز توسط بانک ها اشتباه بود

کارشناس اقتصادی در رابطه با این موضوع گفت: این مسئله یکی از وظایف اصلی بانک ها در تمام کشورهای دنیا است، اما متاسفانه در بیست سال گذشته به دلیل محدودیت های اعمال شده، بانک ها نتوانستند از این ابزار مالی استفاده کنند.

دوانی ادامه داد: به علت سیستم غلط و نادرست و همچنین اعمال تحریم ها، وظیفه خرید و فروش ارز از حیطه وظایف بانک ها خارج و به صرافی ها واگذار شد؛ درصورتی که این موضوع از جمله وظایف عمده و اصلی بانک ها محسوب می شود.

وی با بیان اینکه آزاد سازی ورود بانک ها به بازار ارز به تک نرخی شدن ارز ربطی ندارد؛ اذعان داشت: این قضیه می تواند بازار ارز را شفاف تر کند؛ از آنجایی که تعدادی از صرافی ها مجوز لازم را اخذ نکرده اند و برخی از مردم به آن ها اعتمادی ندارند در صورت آزادسازی خرید و فروش ارز توسط بانک ها، مردم راحت تر به خرید و فروش ارز اقدام خواهند کرد.

**احمد حاتمی یزد: تک نرخی سازی ارز نیازمند ارتباطات بانکی بین المللی است

در همین رابطه مدیرعامل پیشین بانک صادرات به گفت: دولت و بانک مرکزی با این ابلاغیه جدید، حرکت به سمت تک نرخی کردن ارز را برنامه ریزی کرده اند.

حاتمی یزد ادامه داد: تک نرخی کردن ارز آثار مثبتی دارد، هرچند دستیابی به آن آسان نیست و یکی از موارد دستیابی به این هدف این است که بانک ها بتوانند با نرخی که نرخ واحد اقتصاد است به خرید و فروش ارز اقدام کنند و همین امر نیازمند فراهم بودن یکسری الزمات خواهد بود که ممکن است شرایط تحقق آن در کشور فراهم نباشد.

وی با بیان اینکه بانک ها در صورتی می توانند عملیات ارزی آزاد انجام دهند که محلی برای سپرده گذاری داشته باشند؛ گفت: اگر بانک ها ارز را در گاو صندوق های خود نگهداری کنند، عملیات ارزی آزاد آسان نخواهد بود.

این کارشناس بانکی با تاکید بر اینکه بانک ها برای اینکه بتوانند موفق عمل کنند باید بتوانند ارز خود را نزد بانک های خارجی و بین المللی سپرده گذاری کنند؛ اذعان داشت: بانک ها باید هر زمان که بتوانند ارز خود را از بانک های خارجی تحویل بگیرند و به محل مورد نظر خود حواله کنند.

حاتمی یزد تصریح کرد: در شرایط فعلی بانک ها به دلیل محدودیت های موجود نمی توانند نزد بانک های اروپایی و آمریکایی حساب باز کنند، در نتیجه نقل و انتقال وجوه برای بانک ها آسان نیست. در سال های تحریم که به نظر من هنوز هم ادامه دارد، نقل و انتقال وجوه از طریق غیر رسمی و توسط کانال های نامشخص انجام می شد.

وی عنوان کرد: زمانی که بانک های ما به عنوان مثال بانک ملی، صادرات و ... نتوانند در نزد بانک های بین المللی حساب باز کنند و پول خود را در این محل ها سپرده گذاری کنند، تاثیر تصمیم بانک مرکزی مبنی بر آزادسازی خرید و فروش ارز توسط بانک ها بسیار محدود و کمرنگ می شود و به هدف اصلی که همانا تک نرخی کردن ارز است کمک شایانی نمی کند.

مدیرعامل پیشین بانک صادرات اظهار داشت: آزادسازی خرید و فروش ارز توسط بانک ها حداقل این اجازه را می دهد که اگر مردم ارزی در اختیار داشته باشند آن را نزد بانک ایرانی نهاده و هر زمان که تمایل داشتند عین ارز یا معادل نرخ بازار آزاد را تحویل بگیرند. زیرا اگر بانکی در زمان تحویل ارز بخواهد آن را به نرخ دولتی بدهد هیچگاه مردم در آن بانک سپرده گذاری نمی کنند و ارز را نزد خود و در گاوصندوق شخصی و یا اگرامکانپذیر باشد نزد بانک های خارجی نگهداری می کنند و در نتیجه ارز توسط بانک ها جابجا نمی شود.

وی با بیان اینکه ابلاغیه جدید بانک مرکزی باعث می شود ارزهای موجود در نزد مردم وارد بانک ها شود؛ گفت: البته مقادیر بزرگ که نزد بانک ها و موسسات صادراتی است فعلا در بانک های ایرانی به دلیل محدودیت در جابجا کردن وجوه ارزی سپرده گذاری نمی شود.

به گفته حاتمی یزد؛ تحقق یکسان سازی ارز به عادی سازی روابط بانک های ایرانی با بانک های بین المللی بستگی دارد و اگر همچنان نقل و انتقال وجوه از طریق بانک های بین المللی محدود و بسته باشد به این هدف دست پیدا نمی کنیم.

**عباس ارگون: هدف، یکسان سازی نرخ ارز است

عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در این رابطه اذعان داشت: هدف دولت از صدور این ابلاغیه حرکت به سمت یکسان سازی نرخ ارز است؛ ارز یکی از متغیرهای مهم اقتصادی و نشانگر شرایط اقتصادی کشور و همچنین عاملی برای مقایسه اقتصادی هر کشور با معیار جهانی است.

آرگون ادامه داد: نرخ ارز می تواند تاثیر بسیار زیادی بر سایر متغیرهای اقتصادی مانند اشتغال، صادرات و واردات داشته باشد و حال باتوجه به اجرایی شدن برجام، افزایش صادرات نفت و کالاهای غیرنفتی، ورود ارز به کشور و همچنین ایجاد ثبات و آرامش در بازار ارز دولت به سمت تک نرخی شدن آن می رود.

وی تصریح کرد: براساس این بخشنامه بانک ها مجاز خواهند بود تا ارز آزاد مشتری را تحویل گرفته و نسبت به خرید و فروش آن اقدام کنند. همچنین صادرکنندگان می توانند ارز حاصل از صادرات خود را به بانک فروخته و یا آن را سپرده گذاری کنند. این بخشنامه در راستای تک نرخی شدن ارز صادر شده است و امکان عملیاتی شدن آن در سه ماهه سوم سال وجود دارد.

آرگون در پاسخ به این پرسش مبنی بر این که چرا مجوز خرید و فروش ارز توسط بانک ها در این مقطع زمانی صادر شده است؛ اظهار داشت: در حال حاضر شرایط به گونه ای است که کشور در یک قدمی یکسان سازی نرخ ارز قرار گرفته است، شاید در گذشته امکان تامین ارز مورد نیاز فراهم نبوده اما حال این شرایط مهیا شده است.

وی در رابطه با اثرات تک نرخی شدن ارز در اقتصاد کشور معتقد است: این مهم منجر به شفافیت اقتصادی و جلوگیری از رانت در حوزه ارز خواهد شد و به واقعی شدن قیمت ها کمک می کند.

آرگون افزود: با تک نرخی شدن ارز و در سایه مدیریت نرخ آزاد به توسعه صادرات و حمایت از تولید داخلی می رسیم. ریشه بسیاری از مفاسد اقتصادی در 2 نرخی بودن ارز است و تک نرخی شدن به طور قطع بسیاری از مفاسد اقتصادی را ریشه کن می کند.

**علیرضا حیدری: آزادسازی خرید و فروش ارز مقدمه تک نرخی شدن است

همچنین نایب رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری در رابطه با مجاز اعلام شدن خرید و فروش ارز توسط بانک ها گفت: از آنجایی که خرید و فروش ارز در بازار بعضا توسط افرادی صورت می گیرد که دارای مجوز نیستند شاهد بروز مشکلاتی برای خریداران و فروشندگان و مسائلی از این دست هستیم.

حیدری در پاسخ به این پرسش که چرا در این مقطع زمانی تصمیم بر آزادسازی خرید و فروش ارز توسط بانک ها گرفته شده؛ اذعان داشت: تا قبل از این انتقال ارز به طرقی غیر از مسیر بانکی صورت می گرفت که منجر به افزایش هزینه انتقال و جابجایی پول و ارز می شد و در نتیجه آن مردم هزینه اضافی پرداخت می کردند. و در واقع جایجایی پول به اندازه ای نبود که این تصمیم در زمان دیگری اعلام می شد.

وی ادامه داد: باتوجه به اینکه مشکل سوئیفت در کشور حل شده و در حقیقت عمل نقل و انتقال ارز از بانک های ایرانی به بانک های خارجی تا حدودی مرتفع شده است، طبیعی است که بانک ها می توانند وارد عرصه خرید و فروش ارز شوند.

این کارشناس اقتصادی در رابطه با اثرات آزادسازی خرید و فروش ارز توسط بانک ها معتقد می گوید: از آنجایی که انتقال ارز از طریق یک سیستم مشخص و قابل اطمینان اتفاق می افتد، به احتمال زیاد باید منتظر این حقیقت باشیم که عرضه و تقاضا و عمده انتقالاتی که صورت می گیرد در سیستم بانکی متمرکز شود. و همچنین سیاست کلی بانک مرکزی مبنی بر حرکت ارز مبادله ای به موازات ارز آزاد و با یک اختلاف جزئی به نتیجه برسد.

حیدری با بیان اینکه یکی از انتظاراتی که می توان از این تصمیم اتخاذ شده داشت این است که باتوجه به اینکه عرضه و تقاضا توسط نظام بانکی مدیریت می شود، احتمال حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز وجود دارد؛ اذعان داشت: اگر این اتفاق بیفتد؛ یک قدم بسیار بزرگ در جهت شفاف سازی اقتصادی و در حقیقت منطقی کردن نرخ ها برداشته می شود و این مهم کمک بسیاری به اقتصاد ملی ما که همواره از محل چند نرخی شدن ارز آسیب های شدیدی به آن وارد شده می کند.

نایب رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری افزود: اقتصاد ما به جای اینکه در حوزه واقعی باشد در مسیر رانتی حرکت می کند؛ به این معنا که افراد به واسطه روابط و امکاناتی که در اختیار آن ها وجود دارد، به طور طبیعی می توانند نرخ دولتی را در بازار آزاد تسعیر کنند، در نتیجه آزادسازی خرید و فروش ارز توسط بانک ها می تواند مقدمه تک نرخی شدن ارز باشد.

به گفته حیدری؛ امید می رود در حداقل زمان ممکن تک نرخی شدن ارز حاصل شود؛ اتفاقی که در سال 83 و اوایل سال 84 در کشور ما رخ داد دستیابی به این هدف و شکوفایی اقتصادی را ممکن ساخت اما متاسفانه با تغییر دولت وضعیت کشور نیز متفاوت شد.

وی با اشاره به اینکه اگر همین روند پیشروی به سمت بهبود اقتصادی البته با سرعتی کند ادامه پیدا کند؛ انتظار می رود که تک نرخی شدن ارز هم محقق شود گفت: این رخداد می تواند یکی از بزرگترین اقداماتی باشد که به دست رئیس جمهور و تیم اقتصادی آن به وقوع پیوسته و بسیار ارزشمند وستودنی خواهد بود. همچنین این که قرار است ارز خارجی ناشی از صادرات غیرنفتی در سیستم بانکی خرید و فروش شود، در نهایت کنترل و مدیریت نرخ ارز را به همراه خواهد داشت.