به گزارش دیوان اقتصاد؛ برنج ایرانی با قیمت ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان و برنج خارجی با قیمتی بیش از سه برابر قیمت تمام‌شده، شکاف عمیقی میان تولید و مصرف ایجاد کرده است. سودجویی واسطه‌ها، مشکلات وارداتی و تاخیر در ترخیص گمرکی، بازار را به صحنه‌ای از آشفتگی و بی‌اعتمادی تبدیل کرده است.

قیمت تمام‌شده برنج داخلی برای کشاورزان شمال کشور حدود ۱۴۰ تا ۱۴۵ هزار تومان است، در حالی که برنج ایرانی در بازار تا ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان فروخته می‌شود. برنج وارداتی نیز با قیمت تمام‌شده حدود ۴۰ هزار تومان، در بازار آزاد تا بیش از ۱۵۰ هزار تومان عرضه می‌شود. این اختلاف فاحش قیمت، زمینه سودجویی واسطه‌ها و واردکنندگان را فراهم کرده و نارضایتی عمومی را افزایش داده است.

براساس برخی گزارش‌ها، کشور سالانه به حدود ۳.۲ میلیون تن برنج نیاز دارد، در حالی که تولید داخلی تنها ۲ میلیون تن است. از ابتدای سال تاکنون نزدیک به ۸۰۰ هزار تن برنج وارد شده، اما مشکلات تخصیص ارز ترجیحی و تاخیر در ترخیص گمرکی موجب نوسان شدید قیمت‌ها شده است. بیش از ۱۰۰ هزار تن برنج هندی و پاکستانی هنوز در گمرکات باقی مانده است، در حالی که قیمت مصوب آنها به ترتیب ۵۹ هزار و ۸۰۰ و ۴۶ هزار تومان اعلام شده، اما در بازار آزاد بیش از دو برابر فروخته می‌شوند.

کارشناسان افزایش قیمت برنج را ناشی از چند عامل می‌دانند. یکی از مهم‌ترین دلایل، دلالی گسترده و سوءاستفاده از ارز ترجیحی است که باعث شده برنج وارداتی با قیمت بالاتر در بازار آزاد فروخته شود.

همچنین، فاصله قیمتی میان تولید و مصرف برنج ایرانی بسیار زیاد است؛ قیمت تولید حدود ۱۴۰ هزار تومان و قیمت فروش در بازار تا ۳۶۰ هزار تومان افزایش یافته است.

کاهش عرضه برنج داخلی به دلیل بی‌رغبتی کشاورزان به فروش مرحله‌ای محصول نیز بر نوسانات قیمت تأثیر گذاشته است. مشکلات تخصیص ارز و کندی روند واردات برنج خارجی، همراه با ضعف نظارت بر بازار و سامانه‌های ثبت سفارش، شرایط را برای خالی‌فروشی و گرانفروشی برخی واردکنندگان فراهم کرده است.

رئیس سازمان بازرسی کل کشور نیز تاکید کرده است که بخش عمده اخلال در بازار ناشی از عملکرد مسئولان و اقدامات مغایر قانون واردکنندگان عمده است، نه صرفاً تخلف گرانفروشی.

برای کاهش نوسانات، دولت و وزارت جهاد کشاورزی اقداماتی انجام داده‌اند. خرید مستقیم برنج از کشاورزان و عرضه آن در بازار روستایی، عرضه برنج وارداتی در شبکه رسمی با قیمت مصوب، اختصاص ۲۵۰ میلیارد تومان تسهیلات برای خرید و ذخیره‌سازی برنج در استان گلستان و فعال‌سازی ثبت سفارش‌ها و ترخیص محموله‌های موجود در گمرک، از جمله این اقدامات است.

این اقدامات توانسته قیمت برنج هندی را به ۶۰ تا ۹۰ هزار تومان، برنج پاکستانی را به ۱۷۰ تا ۱۸۰ هزار تومان و برنج ایرانی را به ۲۲۰ تا ۳۵۰ هزار تومان کاهش دهد، با این حال نوسانات قیمت همچنان ادامه دارد.
با استمرار عرضه برنج‌های تنظیم بازار، تولید داخلی حدود ۲ میلیون تن و ورود محموله‌های وارداتی، انتظار می‌رود روند کاهش قیمت‌ها ادامه یابد و بازار به آرامش نسبی برسد.

با این حال کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر شکاف قیمت تولید و مصرف کاهش نیابد و نظارت به طور کامل اعمال نشود، نوسانات دوباره باز می گردد .بازار برنج ایران همچنان میان آرامش نسبی و افزایش بی‌حساب و کتاب قیمت‌ها قرار دارد؛ جایی که تصمیمات سیاست‌گذاران، رفتار واسطه‌ها و کشاورزان و میزان واردات، همگی تعیین‌کننده ثبات یا آشفتگی هستند.