به گزارش دیوان اقتصاد، بررسی آمار منتشر شده در سالنامه آماری سال ۱۴۰۲ صنعت بیمه، نشان می دهد که صنعت بیمه بصورت اسمی از نظر رشد حق بیمه ناخالص، ۵۶ درصد رشد داشته که در این رشد سهم تورم نیز نهفته است یعنی اگر تورم را خارج کنیم رشد صنعت بیمه بصورت واقعی چیز دیگری است. یکی از شاخص های عملکردی برای ارزیابی عملکرد مدیریت در یک کسب و کار به ویژه صنعت بیمه، شاخص بازدهی حقوق صاحبان سهام (ROE) است که از تقسیم سود خالص بر حقوق مالکانه بدست می آید. بر اساس نمودار زیر، در سال ۱۴۰۲ بازدهی سرمایه سرمایه گذاری شده سهامداران نسبت به سال قبل آن یعنی ۱۴۰۱ تقریبا ۳۸- درصد کاهش داشته است و از ۲۴ درصد سال ۱۴۰۱ به ۱۵ درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده است این یعنی هر واحد سرمایه گذاری در صنعت بیمه سود کمتری نسبت به سال قبل دریافت کرده است و این زنگ خطری است برای سهامداران این صنعت!. برای تحلیل رفتار شاخص ROE صنعت بیمه باید چنین گفت که صورت کسر یعنی سود خالص به میزان ۲۶- درصد کاهش و مخرج کسر یعنی حقوق صاحبان سهام به میزان ۱۹ درصد افزایش داشته است به بیان روشن تر چنین گفته می شود که اگر چه سهامداران آورده ای مثبت داشته اند (هر چند این افزایش ناشی از تجدید ارزیابی دارایی ها و دیگر حقوق قانونی بوده) اما سود خالص که ناشی از رشد هزینه ها، کاهش درآمد واقعی یا ترکیبی از آن بوده نتوانسته رشد مثبتی داشته باشد و این یعنی صنعت بیمه از نظر این شاخص نسبت به سال قبل تر خود وضعیت بدی داشته است در یک مقایسه ساده اگر سهامداران پول خود را در صندوق های سرمایه گذاری می گذاشتند حداقل در یک سال به اندازه نرخ بهره تا سررسید (ytm) در همان سال سود کسب می کردند که در سال ۱۴۰۲ نرخ بهره تا سررسید بیشتر از ۳۰ درصد بوده است. لذا پیامد این وضعیت به سهامداران واقعی آتی خواهد بود که قصد ورود به این صنعت را خواهند داشت یعنی تمایل آنها را کمتر خواهد کرد.

چنانچه بخواهیم خلاصه تر بیان کنیم کارآیی صنعت بیمه در استفاده از سرمایه سهامداران وضعیت خیلی بدی را نشان می دهد و سرمایه سهامداران به نوعی بر باد رفته است و از همه مهمتر اعتماد سرمایه گذاران بازار سرمایه را خدشه دار و در مواردی ارزش بازار شرکت های بیمه کاهش چشمگیری را به همراه داشته است. با کمی دقت نظر در داده های منتشر شده در سالنامه آماری ۱۴۰۲ مشاهده می شود که سود خالص این صنعت در سال ۱۴۰۱ ارزش ۱۵۳،۵۸۶ میلیارد ریال را نشان می دهد که در سال ۱۴۰۲ این عدد به ۱۱۳،۴۲۳ میلیارد ریال رسیده است یعنی صنعت بیمه در مجموع کاهش ۲۶- درصدی را در سود خالص تجربه کرده که البته در نهایت واکنش سرمایه گذاران بازار سرمایه را نیز در کاهش ارزش بازار سهام شرکت های بیمه به دنبال داشته است.

واکاوی در داده های این سال و پرداختن به دلایل کاهش این سود صنعت بیمه علاوه بر سوء مدیریت منابع و کسب و کار شرکت های بیمه در تحلیل و پذیرش انواع ریسک های مالی و غیرمالی، به افزایش میزان مالیات اعمال شده بر این صنعت نیز بر می گردد. بر اساس سالنامه آماری ۱۴۰۲ میزان مالیات بر درآمد صنعت بیمه در سال ۱۴۰۱ عدد ۴۱۷ میلیارد ریال بوده که این عدد برای سال ۱۴۰۲ عدد ۳،۳۶۳ میلیارد ریال یعنی رشد ۷۰۵ درصدی را نشان می دهد.

برای برون رفت از این شرایط نامطلوب و کاهش اثر پیامدهای منفی شاخص حقوق مالکانه برای سهامداران صنعت بیمه باید اول مسئله سیاست گذاری در صنعت بیمه حل شود یعنی واحد ناظر در جهت تقویت نظارت هوشمند، بصورت شفاف و آنی از تصدی گری و نظارت تعرفه ای خارج شود تا بهای تمام شده هر بیمه نامه در یک شرکت بیمه مشخص تر شود یعنی اینکه مسئولیت پذیرش ریسک به هر شرکت واگذار گردد و خود شرکت بیمه بهای عدم کارآیی آن را بپردازد. اگر این مسئله حل شود نیروی انسانی ناکارآمد نیز از چرخه مدیریتی شرکت های بیمه خارج خواهد شد.

از سوی دیگر مسئله ارزیابی دقیق تر انواع ریسک ها ابتدا پذیرفته شود که مسئله هست!! و سپس راه حل های درست تر و ساخته یافته تر تعیین شود چرا که همچنان در صنعت بیمه مدل کردن انواع ریسک ها به دلیل کمبود نیروی انسانی کارآمد و با دانش یک مسئله جدی است. از نظر نگارنده این بحث، چالش دیگر و اساسی تر صنعت بیمه به موضوع مدیریت بر انواع دارایی های تحت مدیریت شرکت های بیمه بر می گردد که صنعت بیمه در آن ناتوان بوده و نتوانسته است بازدهی لازم و کافی را از دارایی های مالی و غیر مالی موجود در بازار سرمایه بهره کافی را ببرد این یعنی صنعت بیمه صرفا در عملیات بیمه گری شاید نمره بهتری بگیرد اما از نظر مدیریت بر انواع دارایی های مالی موفقیت چندانی نداشته است که البته این موضوع بصورت مطلق نمی باشد و بصورت گذرا شاید برخی از شرکت ها در مقاطعی به دلیل بهره مندی از برخی از فرصت های پیش رو به دلیل جامعه سهامداری شان موفقیت مقطعی داشته اند اما نمی توان پایداری آن را مشاهده کرد. مصداق این ناتوانی در مدیریت بر انواع دارایی های تحت مدیریت، دست رد زدن به محصولات مالی و ابزارهای مالی پیشرفته برای پوشش انواع ریسک بوده که صنعت بیمه در آن نمره خوبی نمی گیرد.

کارشناس مدیریت ریسک کسب و کار