میکرواینشورنس یا بیمه خرد، محصولی مالی است که با حق بیمه ناچیز، اما پوشش حوادث بزرگ، میلیون‌ها نفر را از بی‌پناهی اقتصادی نجات می‌دهد. این مدل بیمه‌ای که امروزه در هند، کنیا، فیلیپین، فرانسه و برزیل اجرا می‌شود، برای کشاورزان خرده‌پا، کارگران فصلی و مشاغل غیررسمی نقش بیمه شخص ثالث در جاده را بازی می‌کند: ارزان، فراگیر و حیاتی.

یک مقام بیمه مرکزی که نخواست نامش منتشر شود، می‌گوید: «در ایران تمرکز بر بیمه‌های پایه و اجباری بوده و بیمه خرد به دلایلی مثل نبود زیرساخت و صرفه اقتصادی پایین اجرا نشده است.» اما در پشت این روایت، واقعیت دیگری هم هست: ساختار متمرکز و سودمحور صنعت بیمه در ایران، تمایلی به ورود به حوزه‌ای ندارد که حجم حق بیمه‌ها کم ولی دامنه تعهدات گسترده است.

بررسی‌های بانک جهانی نشان می‌دهد که در کشورهایی که میکرواینشورنس فعال است، هزینه بحران‌های شخصی برای خانوار تا ۶۰ درصد کاهش یافته است. در مقابل، در ایران، بار مالی بیماری، بلایای طبیعی یا از دست دادن شغل به طور کامل بر دوش خانواده‌ها می‌افتد، و اغلب به بدهی، فروش دارایی یا سقوط به چرخه فقر منجر می‌شود.

در بازاری که سالانه هزاران میلیارد تومان حق بیمه عمر و خودرو جابه‌جا می‌شود، جای خالی بیمه‌ای که بتواند با ماهی ۳۰ تا ۵۰ هزار تومان امنیت یک کشاورز یا دستفروش را تضمین کند، حیرت‌انگیز است. نبود میکرواینشورنس نه فقط ضعف سیاست‌گذاری، بلکه نشانه غفلت از اقتصادی است که بیش از ۳۰ درصد نیروی کارش در بخش غیررسمی فعالیت می‌کند.

کشورهایی مانند کنیا و هند با درآمد سرانه پایین‌تر از ایران، با بهره‌گیری از فناوری موبایل و یارانه هدفمند، توانسته‌اند از این بیمه‌ها به‌عنوان سپر فقرزدایی استفاده کنند. این در حالی‌ست که در ایران، حتی بحث جدی در سطوح سیاست‌گذاری عمومی برای این موضوع شکل نگرفته است.

دکتر بهرام صادقی، کارشناس اقتصاد توسعه معتقد است:
نبود میکرواینشورنس به معنای رها کردن یک‌سوم جمعیت شاغل در بخش غیررسمی به حال خود است. این گروه نه دسترسی به بیمه درمان ارزان دارند و نه امکان بیمه‌کردن ابزار کار یا محصولاتشان را. نتیجه این وضعیت، کاهش بهره‌وری ملی و نااطمینانی دائمی در بازار کار است.»

بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی کار (ILO)، پوشش بیمه‌های خرد در کشورهای با درآمد متوسط می‌تواند نرخ بازگشت نیروی کار به بازار پس از بحران را تا ۴۰ درصد افزایش دهد. در ایران، برعکس، هر بحران باعث حذف طولانی‌مدت نیروی کار از چرخه تولید می‌ شود.

غیبت بیمه‌های خرد در ایران، نه یک سهل‌انگاری جزئی بلکه یک استراتژی توسعه‌ای ناکام است. این خلأ باعث می‌شود هر بحران کوچک به یک فاجعه اقتصادی-اجتماعی تبدیل شود. آنچه کشورهای مشابه از مسیر میکرواینشورنس به‌دست آورده‌اند – از کاهش فقر گرفته تا تقویت تولید – در ایران به کاهش بهره‌وری، فرسایش طبقه متوسط و رشد بی‌اعتمادی تبدیل شده است. اگر دولت و بیمه‌گران خصوصی این بخش را جدی نگیرند، هزینه‌های بلندمدت آن بسیار فراتر از یارانه‌ای خواهد بود که امروز برای راه‌اندازی چنین طرح‌هایی لازم است.