به گزارش دیوان اقتصاد، ریسک‌های نوظهور (Emerging Risk) قدرتی تعیین‌کننده در آینده اقتصاد ایران و جهان خواهند داشت. در همین راستا، ستاره رضایی، مدیر ریسک تامین سرمایه تمدن در گفتگویی به تشریح این ریسک‌ها پرداخت و با ارائه راهکارهایی در خصوص مدیریت آنها، بر ضرورت آمادگی سازمان‌ها برای مواجهه با چالش‌های پیش‌رو تأکید کرد.

تغییر زمین بازی؛ از ریسک‌های مالی تا عدم قطعیت‌های ناشناخته
ستاره رضایی در ابتدای سخنان خود با اشاره به گزارش اخیر مجمع جهانی اقتصاد (WEF)، تصویری کلان از تغییر ماهیت ریسک‌ها ترسیم کرد و گفت: ما در دورانی زندگی می‌کنیم که مفهوم ریسک به سرعت در حال دگرگونی است. اگر تا دیروز دغدغه اصلی ما در نهادهای مالی صرفاً ریسک‌های سنتی مثل ریسک اعتباری، نقدینگی یا عملیاتی بود، امروز با نسل جدیدی از تهدیدها رو‌به‌رو هستیم که تحت عنوان "ریسک‌های نوظهور" شناخته می‌شوند. گزارش سال ۲۰۲۵ مجمع جهانی اقتصاد به صراحت نشان می‌دهد که این ریسک‌ها دیگر مرز نمی‌شناسند و اقتصادهای در حال گذاری مانند ایران را درست به اندازه کشورهای توسعه‌یافته، اما با مختصاتی متفاوت، تحت تأثیر قرار می‌دهند.

پنج ویژگی ریسک‌های مدرن
مدیر ریسک تامین سرمایه تمدن در تشریح ماهیت این ریسک‌ها، با استناد به استانداردهای موسسه مدیریت ریسک (IRM)، پنج ویژگی حیاتی را برای ریسک‌های نوظهور برشمرد و توضیح داد: وقتی از ریسک نوظهور صحبت می‌کنیم، دقیقاً از چه حرف می‌زنیم؟ اول از همه از "ابهام و عدم قطعیت". برخلاف گذشته، ما داده‌های تاریخی دقیقی برای پیش‌بینی نداریم. این ریسک‌ها ناشناخته‌اند و در مرحله درک قرار دارند.
ویژگی دوم، "ارتباط متقابل آنها با سایر ریسک‌ها" است؛ این ریسک‌ها جزیره‌ای عمل نمی‌کنند و با ریسک‌های دیگر از جمله مالی، عملیاتی، فناوری و زیست محیطی در ارتباطند و می‌توانند اثرات زنجیره‌ای ایجاد کنند. به عنوان مثال یک تحول کوچک در فناوری می‌تواند همزمان ریسک سایبری، اعتباری و شهرت را فعال کند.
سومین نکته، "قدرت اثرگذاری آنها بر اهداف راهبردی سازمان" است و به این موضوع اشاره دارد که این‌ ریسک‌ها نوسانات کوچک نیستند و پتانسیل این را دارند که مدل کسب‌وکار ما را کاملاً تغییر دهند.
ویژگی چهارم ریسک‌های نوظهور که از اهمیت زیادی برخوردار است، "سرعت تغییر" است که می‌تواند یک تهدید کوچک را یک‌شبه به بحران تبدیل کند.
اما نکته پنجم و شاید مهم‌ترین بخش ماجرا اینجاست که این ریسک‌ها "قابلیت تبدیل به فرصت" را دارند. اگر سازمان بتواند آنها را زوتر از رقبا شناسایی کند، می تواند از تغییرات محیطی به عنوان مزیت رقابتی بهره ببرد.

طیف گسترده تهدیدها؛ از فناوری تا ژئوپلیتیک
رضایی در بخش اصلی سخنان خود به دسته‌بندی انواع ریسک‌های نوظهور پرداخت و تصریح کرد: زمانی که وارد مصادیق می‌شویم، با "ریسک‌های فناوری" روبرو هستیم. توسعه فین‌تک‌ها در کنار فرصت‌سازی، چالش‌های جدیدی آورده است. ابزارهای هوش مصنوعی امروزه علاوه بر کاربردهای مفید، ریسک‌هایی در حوزه تولید محتوای غیرقانونی و جعل اسناد ایجاد کرده‌اند که نیازمند زیرساخت‌های ایمن است. هم‌راستا با آن، "ریسک‌های سایبری و امنیت داده" قرار دارد؛ افزایش وابستگی به سیستم‌های دیجیتال، تهدید حملات سایبری و سرقت داده‌ها را بالا برده و ما را ملزم به اجرای پروتکل‌های امنیتی سخت‌گیرانه می‌کند.
در لایه‌ی بعدی، "ریسک‌های اقتصادی" قرار دارند. حباب‌های مالی ناشی از سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوپا، نوسانات بازار رمزارزها و کاهش کنترل بانک‌های مرکزی بر ارزهای غیرمتمرکز، نه تنها چالش‌های پولی ایجاد کرده، بلکه ریسک‌هایی نظیر پول‌شویی را نیز تشدید می‌کند.
ما همچنین نمی‌توانیم از "ریسک‌های ژئوپلیتیک" غافل شویم. رقابت قدرت‌های جهانی و تنش‌های بین‌المللی، به‌ویژه در خاورمیانه که کانون انرژی است، مستقیماً بر قیمت انرژی، جریان نقدینگی و سرمایه‌گذاری خارجی اثر می‌گذارد.
علاوه بر این‌ها، "ریسک‌های اجتماعی و سیاسی" ناشی از نابرابری اقتصادی و دگرگونی‌های سریع اجتماعی می‌تواند منجر به ناآرامی یا مهاجرت شود؛ کما اینکه نقش رسانه‌های اجتماعی در سازماندهی افکار عمومی، تهدیدی جدید برای ثبات دولت‌هاست. و در نهایت "ریسک‌های سلامت جهانی و زیست‌محیطی" را داریم؛ از تغییرات اقلیمی و بحران آب که ابعاد سیاسی-امنیتی پیدا کرده‌اند تا دستکاری ژنتیک محصولات و خطر شیوع بیماری‌های همه‌گیر، همگی در این دایره قرار می‌گیرند.

راهکارهای عملیاتی برای تاب‌آوری سازمان‌ها
ستاره رضایی در پایان، نقشه راه مواجهه با این شرایط را این‌گونه جمع‌بندی کرد: «مدیریت این فضا نیازمند ابزارهای نوین است. ما باید "پایش مستمر داده‌ها" (Horizon Scanning) را در دستور کار قرار دهیم تا سیگنال‌های خطر را پیش از وقوع بحران رصد کنیم.
استفاده از تکنیک "سناریونویسی و شبیه‌سازی" برای آمادگی در شرایط احتمالی، "تقویت زیرساخت‌های فناوری و سایبری"، و "تنوع‌بخشی در سرمایه‌گذاری و منابع مالی" برای کاهش تمرکز بر بازارهای خاص، از جمله اقدامات حیاتی است. ایجاد "فرهنگ ریسک‌پذیری هوشمند" نیز از جمله راهکارهایی است که تصمیم‌گیری‌های سازمان را نه بر پایه حدس، بلکه بر مبنای تحلیل داده‌ها و شناخت دقیق فرصت‌ها و تهدیدها شکل می‌دهد.

کلام آخر
ریسک‌های نوظهور اجتناب‌ناپذیرند و این واقعیت دنیای پویای ماست. هنر مدیریت در عصر جدید، حذف ریسک نیست، بلکه مدیریت هوشمندانه آن برای خلق ارزش و محافظت از سرمایه‌هاست.