به گزارش دیوان اقتصاد، بیژن صادق طی گفتگویی اظهار داشت : اکثر شرکت‌های بیمه فاقد استراتژی مشخص و واضحی برای نوآوری محصولاتشان می‌باشند، در حالیکه وجود چنین استراتژی‌ای ضروری است و به شدت به عملکرد مثبت در نوآوری محصول مرتبط است.متن این گفتگو به شرح زیر است :

•       بازار بیمه در ایران را از دیدگاه رقابت چگونه ارزیابی می‌کنید؟

به طور کلی بازار رقابتی سالم بازاری است که امکان تغییر در قیمت و میزان عرضه خدمات برای فعالان آن بازار وجود نداشته باشد. در حال حاضر در صنعت بیمه کشور، فاصله قابل ملاحظه‌ای بین وضعیت ایده‌آل و وضعیت موجود وجود دارد. اگرچه آنچه مدنظر ماست رسیدن به وضعیت رقابتی نسبی و متناسب با اقتضائات یک بازار بیمه است اما متاسفانه رقابت میان فعالان بازار بجای تمرکز بر کیفیت، بر قیمت‌های غیرواقعی و کارشناسی نشده متمرکز شده است. به طوری که شاهد این مساله هستیم که حتی در رشته‌های بیمه عمر نیز، ارائه نرخ‌های غیر فنی به منظور جذب مشتریان از سوی بعضی از شرکت‌ها نگرانی‌هایی را برای نهاد ناظر ایجاد کرده است. به هر روی امیدواریم با تاکیدات مقام محترم ناظر در بیمه مرکزی در خصوص جلوگیری از رقابت‌های ناسالم، نظارت بر توانگری مالی شرکت‌ها و نظارت در راستای ایجاد رقابت مبتنی بر نحوه سرویس دهی در بازار، شاهد ایجاد فضای رقابتی سالم در صنعت بیمه کشور باشیم.

•       فضای کسب و کار در صنعت بیمه ایران از دیدگاه شما چگونه است و مهم‌ترین موانع و محدودیت‌ها در این زمینه کدامند؟

ایران امسال در رده‌بندی جهانی فضای کسب و کار میان 190 کشور در رده 120 جهان قرار گرفته است که نسبت به سال قبل 3 پله نزول کرده است.

به‌طورکلی‌برای بهبود فضاي کسب و کار در کشور ضروری است تا همه شاخص‌ها به طور متوازن و با ثبات بهبود یافته و این بهبودي براي کلیه فعالان اقتصادي قابل درك باشد. با این وجود با برداشته شدن یا کاهش تحریم‌ها علیه ایران و تمایل سرمایه‌گذاران خارجی به سرمایه‌گذاری در ایران، اصلاح فضاي کسب و کار صنعت بیمه نیز میبایست در اسرع وقت در زمره اولویتهاي اصلاح ساختار قوانین اجرایی قرار گیرد. رعایت قوانین و مقررات، پایبندی به اخلاق حرفهای و شفافیت اطلاعرسانی از مهمترین مواردی هستند که در بحث حاکمیت شرکتی مطرح میشوند. بدین منظور تطبیق مقررات در بیمه و تلاش جهت افشای اطلاعات در مورد موقعیت مالی بیمه‌گر و نیز اطلاعاتی شامل عناصر و ویژگی‌های کلیدی از چارچوب حاکمیت شرکتی بیمه‌گر و کنترل‌های مدیریتی تحت نظارت بیمه مرکزی، منجر به بهبود شاخص افشا، از شاخص‌های حمایت از سرمایه‌گذاران می‌شود. همچنین سادهسازي و پالایش قوانین و مقررات در جهت بهبود فضاي کسب و کار، بازنگري قواعد اعمال قوانین، مقررات، دستورالعملها، آییننامهها و رویههاي کار در راستای کاهش مداخلات غیر موجه دولت، برطرف کردن ضعف‌های ساختاري و فني در قوانين بيمه و نیز تلاش جهت کاهش تغییرات پیش‌بینی نشده مقررات از سوی نهادهای دولتی (‌با توجه به ساختار دولتی اقتصاد ایران) در راستای بهبود فضاي کسب و کار ضروری است. 

•       آیا بازار بیمه در ایران را بازاری آزاد ارزیابی می‌کنید؟

به طور کلی در راهبرد اقتصاد باز یا اقتصاد آزاد بازاری، تاكيد خاص بر بخش تجارت خارجی و سرمايه‌گذاري بخش خصوصي خارجي است و اینکه اقتصاد آزاد در نقطه مقابل اقتصاد دولتی یا کنترل‌شده قرار دارد. در اقتصاد بازاری، عوامل تعیین‌کننده قیمت، فاکتورهای بازاری یعنی عرضه و تقاضا یا خریدار و فروشنده هستند. بنابراین زمانی‌که عوامل غیر‌بازاری از قبیل کنترل دولت یا وضع حداقل و حداکثر قیمت توسط دولت بر وضعیت بازار کنترل داشته باشند، قیمت‌ها غیر‌متناسب با کیفیت محصولات و خدمات ارائه‌ شده خواهد بود. در صنعت بیمه در ایران، بازار بیمه در دوره گذار از بازار بسته به سوی بازار باز است. البته محل اختلاف هیچگاه بر سر قلمرو نظارت بیمه مرکزی ایران نبوده است بلکه در نحوه اعمال نظارت در حوزه‌های مزبور است. چنانچه در تمامی کشورها یک نهاد ناظر، سازوکارهای نظارت بر عملیات بیمه را طراحی نموده و عملکرد بازار بیمه را بهبود می‌بخشد و اهم رسالت‌های این نهادها در سایر کشورها تا حد بسیار زیادی همانند آنچه که در قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری تصریح شده است می‌باشد. با اینحال شیوه نظارت بر نرخ‌ها و کنترل عملیات اتکایی در ایران از چالش برانگیزترین موضوعات طی سال‌های اخیر بوده است.

•       تنوع محصولات بیمه‌ای در بازار بیمه ایران در چه وضعیتی قرار دارد؟ نوآوری در بازار بیمه ایران چه جایگاهی دارد؟

اگر چه اهمیت نوآوری به طور کامل توسط اکثر شرکت‌های بیمه در ایران درک شده و آن‌ها همچنان هر روز توجه بیشتری صرف نوآوری می‌نمایند، با این‌حال بسیاری از این ابتکارات تولیدکننده مزیت رقابتی برای آن‌ها نیست. در واقع مشکل در بخش نوآوری یا تولید ایده‌های نوآورانه نیست بلکه در مدیریت موفق فرایند نوآوری از یک ایده به یک محصول موفق در بازار است. اکثر شرکت‌های بیمه فاقد استراتژی مشخص و واضحی برای نوآوری محصولاتشان می‌باشند. در حالیکه وجود چنین استراتژی‌ای ضروری است و به شدت به عملکرد مثبت در نوآوری محصول مرتبط است. تعیین استراتژی نیز با مشخص شدن اهداف ایجاد نوآوری در محصول و درک روشنی از چگونگی ارتباط این اهداف با اهداف وسیع‌تر کسب و کار آغاز می‌شود. بسیاری از شرکت‌های بیمه‌ای در ایران همچنین فاقد اهداف نوآوری محصول می‌باشند و یا اهداف به خوبی بیان و ابلاغ نشده‌اند. استراتژی نوآوری محصول باید اهداف و مقاصد کل تلاش‌های صورت گرفته برای نوآوری محصول را مشخص نموده و نقشی را که نوآوری محصول در کمک به تحقق اهداف کسب ‌و‌کار دارد بیان نماید. شناخته شده‌ترین متریک یا شاخص نیز، درصد فروش سالانه ناشی از محصولات جدید است. نکته قابل اهمیت دیگر در این رابطه این است که نوآوري موفق در محصولات / خدمات بايد رخدادي قابل كنترل باشد که تحقق این امر نیز در گرو این موضوع است که اطمینان حاصل شود که نقش محصولات جدید در دستیابی به اهداف کلی کسب و کار به وضوح به همه ابلاغ شده و نیز همه افراد درگیر در فعالیت، دارای یک هدف مشترک می‌باشند.

•       میزان رقابت‌پذیری شرکت‌های بیمه ایرانی را در چه حدی ارزیابی می‌کنید؟

همان طور که پیشتر اشاره شد تمرکز بر قیمت به جای کیفیت و نحوه سرویس‌دهی و مساله نرخ‌های غیر‌فنی از معضلات مطرح در فضای رقابتی صنعت بیمه می‌باشد. نرخ‌شکنی و عدم اکچوئری صحیح در تمامی رشته‌ها، باعث شده است تا رقابتی مخرب در بین شرکت‌های بیمه در بگیرد که هم به ضرر شرکت‌ها و هم به ضرر بیمه‌گزاران است. نظارت مالی، نتایج عملکرد فنی شرکت‌ها را در میان‌مدت و بلندمدت مشخص می‌کند اما در کوتاه ‌مدت نمی‌تواند مانع برخی نرخ‌شکنی‌های بی‌رویه شود. لذا به نظر می‌رسد بیمه مرکزی می‌بایست نظارت فنی بر نرخ‌ها را احیا نموده و به صورت فصلی و تصادفی بر نرخ ها نظارت کند. البته این امر مستلزم به‌کارگیری ابزارهای آی.تی قابل نظارت در فرآیند نرخ‌دهی است.

•       بازارهای بیمه ایران علاوه بر نهادهای موجود به کدام نهادها نیاز دارد و خلاء وجود دارد؟

به دلیل نبود ارتباط ارگانیک بین صنعت بیمه با قوه مقننه و قوه قضائیه، عملا قوانین تصویب‌شده نه تنها کمکی به حل معضلات کنونی صنعت نمی‌کند بلکه باری بر دوش آن می‌افزاید. همچنین در مواردی چون تعیین نرخ دیه و همچنین احکام دادگاه‌ها بر علیه شرکت‌ها، در قوه قضائیه یک‌طرفه عمل می‌شود. همچنین ارتباط دائمی و مناسبی با نهادهای مرتبط همچون ناجا، سازمان حسابرسی، سازمان امور مالیاتی، وزارت بهداشت، سازمان بورس، شهرداری‌ها و بسیاری از نهادهای دیگر وجود ندارد. لذا پیشنهاد می شود تا مذاکرات صنعت بیمه با نهادهای مذکور از طریق تشکیل کمیته‌های موقت و دائمی، متشکل از اعضای منتخب سندیکا و نمایندگان بیمه مرکزی صورت پذیرد.

•       در مجموع ارزیابی شما از وضعیت بازار بیمه ایران در آینده دور و نزدیک در خصوص آزادی و رقابت، فضای کسب‌و‌کار، نوآوری و تنوع محصولات بیمه‌ای و نهادهای فعال چگونه است؟

متاسفانه به دلیل نبود شناخت مناسب از بیمه‌ در سطح جامعه و کاهش روحیه‌ی ریسک‌پذیری مردم ایران نسبت به کشورهای پیشرفته و همچنین عدم سرمایه‌گذاری شرکت‌های بیمه در حوزه‌ی فرهنگ‌سازی، کارکردهای بیمه در سطح جامعه ناشناخته مانده است. لذا به نظر می‌رسد که برنامه‌های مشترک شرکت‌های بیمه و بیمه مرکزی و انجام کارهای فرهنگی در ارتباط با کاهش روحیه‌ی ریسک‌پذیری مردم مثمرثمر خواهد بود.

از سوی دیگر، شاهد این معضل هستیم که سودآوری شرکت‌های بیمه دغدغه‌ی بیمه مرکزی نیست. در صورتی که بدون سودآوری، نوآوری و توسعه در شرکت‌ها متوقف شده و عملا باعث در جا زدن شرکت‌ها می‌شود. با توجه به شرایط اقتصادی کشور که هنوز در مرحله‌ی عبور از تحریم‌هاست، نبود نگاه تجاری به شرکت‌های بیمه از سوی عام جامعه و نهادها و تلقی کردن شرکت‌ها به عنوان نوعی خیریه و وجود نگاه وصول‌کننده‌ی عوارض به شرکت‌های بیمه در فرآیند فروش بیمه‌نامه، عملا باعث شده است تا سوددهی شرکت‌های بیمه مختل شده و عدم استقبال عادی از شرکت‌ها در بورس و نبود انگیزه برای تاسیس شرکت‌های تخصصی از نشانه‌های این امر به شمار می‌رود. بنابراین ضروری است تا سودآوری شرکت‌های بیمه به عنوان یکی از الزامات اعتبار شرکت‌ها در نظر گرفته شده و این امر برای بیمه‌گزاران نیزتشریح شود.

نکته دیگر اینکه، بی‌انگیزگی شرکت‌های بیمه در کسب پرتفوهای جدید و افزایش معضلات جاری و همچنین عدم استقبال جامعه به دلیل مشکلات اقتصادی، عملا الگوبرداری برای توسعه‌ و تنوع محصولات جدید را در صنعت بیمه متوقف کرده است. لذا پیشنهاد می‌شود تا بیمه‌ی مرکزی، شرایط تشویقی برای طرح‌های جدید بیمه‌ای در نظر گرفته و شرایط حقوقی مناسبی برای مالکیت معنوی و مادی طراحان بیمه‌های جدید در نظر بگیرد.

به علاوه نبود نوآوری در حوزه‌ی عملیاتی صدور و خسارت باعث شده تا مردم از صنعت بیمه احساس رخوت و کهنگی دریافت نمایند و وظیفه بیمه‌ی مرکزی است تا شاخص میزان استفاده از ابزارهای آی.تی و کاهش مراجعه‌ی حضوری مردم به شرکت‌ها را به عنوان یکی از آیتم‌های رتبه‌بندی شرکت‌ها، به عامه‌‌ی مردم معرفی نماید. همچنین استفاده‌ی نهاد ناظر از ابزارهای آی.تی و هوش تجاری باعث کاهش تقلبات سازمان‌یافته و افزایش اعتماد شرکت‌ها به عامه‌ی بیمه‌گزاران برای استفاده‌ی هر چه بیشتر از ابزارهای آی.تی می‌شود.

•       در راستای بهبود فضای کسب و کار و رقابتی شدن بازار بیمه چه توصیه‌هایی برای ارتقای همکاری‌های بین‌الملل در حوزه‌های اتکایی و تبادل خدمات بیمه‌ای دارید؟

اگرچه بعد از لغو تحریم‌ها، شرکت‌های بیمه‌ای جهانی به دنبال فرصت حضور در بازار ایران هستند،  باید توجه داشت که بیمه اتکایی قبولی از خارج امری بسیار حساس و از نظر فنی پیچیده و نیازمند مهارت و تخصص است. بیمه‌گر قبول‌کننده اتکایی باید اشراف کاملی به پرتفوی بیمه‌گر واگذارنده در کلیه رشته‌هایی که عملیات اتکایی آن را قبول می‌کند، داشته باشد. همچنین سود‌ده بودن یا نبودن بیمه‌گران کشورها می‌بایست دقیقا مشخص شده باشد. از نکات مطرح دیگر در این زمینه توجه به قوانین کشورهای واگذارنده است به خصوص در خصوص نحوه دریافت و پرداخت در عملیات قبولی اتکایی از خارج. چرا که مهم‌ترین مساله برای بیمه‌گر اتکایی قبول‌کننده، دریافت حق بیمه‌های قبولی است. بنابراین تقویت بخش آموزش و انتقال تکنولوژی‌های روز بیمه‌ای به کشور و برگزاری دورهای موثر با بهره‌گیری از اساتید خبره، در کنار در نظر‌گرفتن رتبه‌بندی موسسات بین‌المللی بیمه‌گران اتکایی و نیز میزان سرمایه و ذخایر  آنان و جدول ظرفیت‌های قبولیشان، جهت افزایش همکاری‌های بین‌المللی در این حوزه و در نتیجه بهبود فضای کسب‌و‌کار صنعت بیمه ضروری است. همچنین به دلیل عدم سرمایه‌گذاری شرکت‌های بیمه در حوزه‌ی آی.تی و عدم شناخت فعالان حوزه‌ی آی.تی از صنعت بیمه، کمبود شدید متخصص حوزه آی.تی وجود دارد که باعث عقب‌ماندگی‌های جدی در این حوزه شده است. بنابراین شرکت‌های بیمه و بیمه‌ی مرکزی می‌بایست حضور خود را در استارت آپ‌های فناوری، توسعه داده و فعالان حوزه‌ی آی.تی را شناسایی و به صنعت بیمه جذب کنند.

به علاوه نبود قوانین، مقررات و زیرساخت‌های لازم برای مشارکت با شرکت‌های خارجی یا ادغام شرکت‌های داخلی باعث شده تا بسیاری از زمینه‌های تشکیل شرکت‌ها به صورت جوینت ونچر و یا ادغام شرکت‌ها در یکدیگر فراهم نشود. با توجه به شرایط کنونی بازار و صنعت بیمه، شاید ادغام برخی شرکت‌های کوچک دور از ذهن نباشد. لذا تدوین قوانین و مقررات این حوزه، با همکاری سازمان‌های مرتبط ضروری به نظر می‌رسد.