به گزارش دیوان اقتصاد، اشتغال افراد در کسب و کارهای آنلاین، این روزها یکی از موضوعات بسیار مهمی است که به رشد اقتصادی کشور بخصوص آنچه اقتصاد دیجیتال نامگذاری می شود، گره خورده است. در برنامه هفتم توسعه بخش مهمی از سهم رشد اقتصادی کشور بر دوش کسب و کارهای دیجیتال گذاشته شده و از همین رو وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و دولت سعی دارند که هرچه بیشتر زمینه فعالیت این بخش نوین در اقتصاد کشور را فراهم کنند.

اما از سوی دیگر همچنان مشکلاتی در سر راه این فعالان وجود دارد که با هم افزایی و گفت وگو سعی می شود که مشکلات را یکی پس از دیگری حل کرد.

از جمله این موارد، موضوع بیمه تامین اجتماعی افراد شاغل در تاکسی های اینترنتی از جمله اسنپ، تپسی و ماکسیم است که این روزها در فضای رسانه ای و مجازی نیز به محل نقد و نظر تبدیل شده است.

آنگونه که گفته می شود، کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در چند روز گذشته طرحی را به تصویب رسانده که باید فعالان شاغل در این زمینه اقدام به پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی خود کنند.

این موضوع با مخالفت های فعالان اقتصاد عرصه کسب و کارهای دیجیتال همراه شده و در عین حال نگرانی‌هایی درباره کاهش درآمد رانندگان و افزایش هزینه سفر بخصوص برای مشتریان بوجود آورده که ممکن است در این زمینه مشکلاتی درباره استفاده کنندگان از تاکسی های اینترنتی ایجاد شود.

طرح مجلس به اقتصاد دیجیتال ضربه می زند

رضا الفت نسب رئیس اتحادیه کشوری کسب‌ وکارهای مجازی در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا با اعلام مخالفت این اتحادیه با طرح مجلس و بیمه اجباری رانندگان تاکسی های اینترنتی معتقد است، نظر فعالان عرصه کسب و کارهای دیجیتال از جمله تاکسی های اینترنتی همان چیزی که در برنامه هفتم آمده یعنی صرفاً بیمه اختیاری را تأیید می‌کنیم.

وی با تاکید بر اینکه آنچه مسئولان (نمایندگان مجلس و مدیران سازمان تامین اجتماعی) درباره بیمه رانندگان تاکسی های مطرح کرده‌اند به کل ناوگان و رانندگان ضربه خواهد زد و مسافران هم با افزایش قیمت مواجه می‌شوند می گوید: در چنین شرایطی قطعاً مردم کمتر از این ناوگان استفاده خواهند کرد که به زیان اقتصاد دیجیتال خواهد بود.

الفت نسب تاکید کرد: تصور ما این است که سازمان تأمین اجتماعی به فکر رفع ناترازی ایحاد شده در منابع و مصارف خود است وگرنه این کار، روش درستی نیست.

بیمه اجباری نه برای ناوگان اینترنتی خوب است نه مسافران

الفت نسب به بازنشستگانی اشاره کرد که اکنون در تاکسی های اینترنتی به عنوان راننده مشغول به کار هستند و حقوق بازنشستگی شان کفاف هزینه های زندگی را نمی دهد.

وی می گوید: اگر فرد بازنشسته بخواهد با تاکسی همکاری کند، مستمری‌اش قطع می شود و لذا دیگر وارد ناوگان نمی‌شود. در نتیجه دوباره شاهد تردد هرچه بیشتر خودروهای شخصی در شهر می شویم که این وضعیت نه برای ناوگان خوب است و نه برای مسافران.

راننده حرفه‌ای تعریف دارد یعنی «کسی که تنها شغلش همین است و حداقل هشت ساعت کار می‌کند».

کارخانجات از نیروی کار جوان تهی می شود

نکته دیگری که در نگرانی های کسب و کارهای اینترنتی از طرح جدید مجلس وجود دارد، آثار ثانویه ای است که این بیمه اجباری بر بازار اشتغال کشور خواهد گذاشت و حتی می تواند تهدیدی برای مشاغل صنعتی و تولید باشد.

الفت نسب در این باره توضیح می دهد: اگر فردی ببیند که می‌تواند ۲۴ ساعت اینجا کار کند و بیمه‌اش هم برقرار باشد، دیگر سراغ کارهای دیگر نمی‌رود بخصوص تولید و کارخانجاتی که نیاز به نیروی ماهر دارند، نمی روند.

وی می گوید: کرد: بُعد دیگر قضیه، موضوع بازنشستگان است که بسیار نگران‌کننده است. بازخوردی که ما گرفته‌ایم این بوده که اگر این طرح به همین شکل تصویب شود، بازنشستگان از ناوگان خارج خواهند شد.

مخالفت دولت با بیمه اجباری

رئیس اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی با اشاره به اینکه پیشنهاد ما این بود که برای رانندگان حرفه‌ای جهت برقرای بیمه تامین اجتماعی برنامه‌ریزی شود، گفت: راننده حرفه‌ای تعریف دارد یعنی «کسی که تنها شغلش همین است و حداقل هشت ساعت کار می‌کند». تعداد این افراد آن‌قدر زیاد نیست؛ در کل ناوگان اینترنتی کمتر از ۵۰ هزار نفر هستند. در اینجا دولت می‌تواند سهمی پرداخت کند و راننده هم سهمی داشته باشد. ما هم بر اساس مسئولیت اجتماعی ورود می کنیم.

وی با انتقاد از نگرش سازمان تامین اجتماعی در این زمینه ادامه داد: در جلسه هفته گذشته با دکتر پزشکیان رییس جمهوری هم صحبت شد و وی نیز مخالفت خود را در این زمینه اعلام کرد. همچنین معاونت علمی هم مخالفت ضمنی خود را مطرح کرد. در جلسه کارگروه اقتصاد دیجیتال با حضور دوستان تأمین اجتماعی، تصور این بود که همه موافق اختیاری بودن هستند، اما صرفاً تأمین اجتماعی اصرار داشت که اجبار شود. در حالی که در برنامه هفتم اختیاری است.

آمادگی بیمه کردن، افراد فاقد بیمه را داریم

از سوی دیگر مصطفی سیدحسینی مدیرعامل تپسی که یکی از سکوهای ارایه دهنده خدمات تاکسی های اینترنتی است در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: سکوی ارایه دهنده خدمات به رانندگان اینترنتی با کلیت بیمه مخالف نیستید، اما با نحوه اجرای آن مشکل دارند. به نظر می رسد مبانی این طرح ایراداتی دارد که در کمیسیون عمران بررسی شد. کمیسیون عمران ما را دعوت کرد و کارشناسی انجام دادند و به این جمع‌بندی رسیدند که روش فعلی تأمین اجتماعی درست نیست و به کل بازار و صنعت آسیب می‌زند.

سکوی ارایه دهنده خدمات به رانندگان اینترنتی با کلیت بیمه مخالف نیستید، اما با نحوه اجرای آن مشکل دارند.

وی ادامه داد: اما کمیسیون اجتماعی بدون اینکه ما در جریان باشیم، این موضوع را از طرف سازمان تأمین اجتماعی پیگیری کرد و در قالب اصلاحیه قانون بیمه رانندگان حمل‌ونقل بین‌شهری مطرح شد. این نشان می‌دهد که تأمین اجتماعی علاقه داشت سریعاً موضوع را به صحن ببرد، در حالی که در کمیسیون عمران رد شده بود.

مدیرعامل تپسی با اشاره به اینکه سکوهای تاکسی های اینترنتی با بیمه شدن رانندگان مخالف نیستند، اظهار داشت: ما موافق این طرح هستیم اما درباره چگونگی اجرای آن بحث داریم؛ چون هر راننده‌ای که بیمه داشته باشد، وابستگی بیشتری به کار پیدا می‌کند، اما چگونگی اجرای آن یکی از چالش‌های مهم است.

وی با بیان اینکه نحوه اجرا دو محور دارد که ما با این دو محور که از سوی سازمان تامین اجتماعی پیگیری می شود، مخالفیم خاطر نشان کرد: تأمین اجتماعی می‌گوید همه رانندگان باید بیمه شوند، فارغ از اینکه قبلاً بیمه دارند، از بیمه بیکاری استفاده می‌کنند یا بازنشسته‌اند. حتی راننده‌ای که پوشش بیمه اجتماعی دارد، اگر سفری بگیرد باید به‌عنوان کارگاه دوم حق بیمه پرداخت کند.

سیدحسینی با اشاره به اینکه براساس نظر سازمان تامین اجتماعی، رانندگان بازنشسته هم باید کارگاه دوم برایشان تعریف شود و حق بیمه پرداخت کنند، خاطر نشان کرد: اگر این کار را نکنند، معاونت حقوقی گفته بود بیمه بازنشستگی‌شان قطع می‌شود، بنابراین، نظر ما این است که فقط رانندگانی باید بیمه شوند که بیمه ندارند. بند «چ» ماده ۲۷ برنامه هفتم توسعه هم دقیقاً به همین موضوع اشاره می‌کند که رانندگانی که فاقد بیمه بازنشستگی هستند، می‌توانند از طریق سکوها بیمه شوند.

براساس نظر سازمان تامین اجتماعی، رانندگان بازنشسته هم باید کارگاه دوم برایشان تعریف شود و حق بیمه پرداخت کنند.

وی درباره دومین موضوع مخالفت سکوهای ارایه دهنده خدمات تاکسی های اینترنتی با این موضوع، اظهار داشت: مسئله دوم، بحث اجباری بودن بیمه است. تأمین اجتماعی می‌گوید اگر راننده‌ای بیمه نداشت و من تأیید نکردم، حق ندارید به او سفر بدهید. این موضوع حضور راننده را کاهش می‌دهد؛ چون بسیاری از رانندگان فقط گاهی سفر می‌روند (مثلاً یک سفر در روز یا دو سفر در هفته). این رانندگان هرچند کم‌کارند، اما نقش کلیدی دارند؛ مثل روغن بین چرخ‌دنده‌های شبکه هستند که اگر حذف شوند، بازار آسیب می‌بیند.

مدیرعامل تپسی با اشاره به اینکه مثلاً کارمندی که در مسیر برگشت از اداره به خانه یک سفر می‌گیرد، باید در این صورت کارگاه دوم تعریف کند و حق بیمه بدهد، اظهار داشت: اگر این کار را نکند، پلتفرم حق ندارد به او سفر بدهد. این باعث کاهش شدید عرضه راننده می‌شود. به همین دلیل کمیسیون عمران قانع شد که این طرح درست نیست و آن را کنار گذاشت.

کمتر از ۱۰ هزار نفر در اسنپ و تپسی فقط راننده هستند و بیمه ندارند

وی به بررسی های صورت گرفته در کمیسیون عمران اشاره کرد و افزود: در کمیسیون عمران شرط گذاشتند که راننده‌هایی که واقعاً شغلشان رانندگی است و فاقد پوشش بیمه هستند را مشخص کنیم. گفتند گزارش بیاورید که کدام راننده‌ها در ماه بیش از ۱۷۶ ساعت کار می‌کنند و بیمه ندارند. وقتی مجموعه اسنپ این عدد را ارائه داد، دوستان قانع شدند که تعداد بسیار کم است.

پیشنهاد شد برای این گروه از راننده‌ها، پلتفرم‌ها بخشی از مشوق‌های خود را به پوشش بیمه تبدیل کنند.

این فعال اقتصاد دیجیتال ادامه داد: در مجموع پلتفرم‌ها (اسنپ و تپسی) زیر ۱۰ هزار نفر بودند. بنابراین پیشنهاد شد برای این گروه از راننده‌ها، پلتفرم‌ها بخشی از مشوق‌های خود را به پوشش بیمه تبدیل کنند. یعنی راننده‌ها عملاً بیمه خویش‌فرما شوند و ما به اندازه حق بیمه‌شان به آنها مشوق بدهیم تا به سمت بیمه شدن بروند.

سیدحسینی با بیان اینکه بنابراین ما با دو موضوع اصلی در این زمینه مسئله داریم، اظهار داشت: مشخص نیست دقیقاً دنبال چه هستند؛ از یک طرف می‌گویند دغدغه آینده راننده، بازنشستگی و بیمه سلامت را دارند، اما کسی که کارمند بیمه است یا بازنشسته است، این دغدغه‌ها برایش موضوعیت ندارد. پس چرا سراغ او رفته‌اند؟

برنامه هفتم به صراحت اعلام کرده که هیچ اجباری وجود ندارد

وی با بیان اینکه موضوع مهم‌تر، اجباری کردن بیمه برای همه رانندگان است، افزود: این مسئله مشکل دارد و خلاف قانون بالادستی است. در برنامه هفتم توسعه صراحتاً ذکر شده که هیچ اجباری وجود ندارد. بنابراین موضع ما روشن است چون ما مخالف بیمه رانندگان نیستیم، بلکه با این شیوه اجرا مخالفیم، به دلیل اینکه همه رانندگان را بدون توجه به اینکه بیمه دارند یا ندارند، مشمول می‌کنند.

سیدحسینی در توضیح مشکل دوم اظهار داشت: مشکل دوم، اجبار است؛ در حالی که در قانون هیچ الزامی وجود ندارد. دوستان تأمین اجتماعی گاهی می‌گویند پلتفرم‌ها نمی‌خواهند رانندگان بیمه شوند، در حالی که اتفاقاً ما دوست داریم؛ چون به نفع ماست راننده بیمه داشته باشد.

استناد این فعال کسب و کار اینترنتی به بند چ ماده ۲۸ قانون برنامه هفتم است که در آن تاکید شده: ارائه دهندگان خدمات حمل ونقل بار و مسافر که از طریق سکو(پلتفرم )های مجازی به فعالیت مشغول بوده و بیمه بازنشستگی ندارند، مجاز به بیمه نمودن خود نزد سازمان تأمین اجتماعی هستند. آیین نامه اجرائی موضوع این بند به پیشنهاد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تهیه می شود و به تصویب هیأت وزیران می رسد.

فرق پزشکان با رانندگان در بیمه اختیاری چیست؟

مدیرعامل شرکت تپسی با بیان اینکه بر اساس قانون کار، هر کسی که کار می‌کند باید در یک جای مشخص بیمه شود و اگر بیمه نباشد، سازمان تأمین اجتماعی پیگیری می‌کند، خاطر نشان کرد: این موضوع فقط مربوط به کسب‌وکار ما نیست؛ در کشور افراد زیادی هستند که برای خودشان یا کارفرما کار می‌کنند. مثلاً یک پزشک را در نظر بگیرید؛ الزامی ندارد خودش را بیمه کند چون خویش‌فرمای خودش است.

سیدحسینی ادامه می دهد: در پلتفرم‌ها هم همین‌طور است. بر اساس قانون مشاغل آزاد، افراد به‌عنوان خویش‌فرما شناخته می‌شوند. تأمین اجتماعی هم این را پذیرفته و می‌گوید راننده خویش‌فرمای خودش است چون تبعیت شغلی از پلتفرم ندارد. راننده می‌تواند یک ماه کار نکند یا یک روز تمام کار کند؛ هیچ الزام و تبعیتی وجود ندارد.

وی تصریح کرد: بنابراین در چنین حالتی، راننده باید طبق قانون مشاغل آزاد خودش را بیمه کند، نه اینکه اجبار بیرونی برای همه گذاشته شود.

تمامی رانندگان تاکسی های آنلاین باید بیمه شوند

شهریور ماه امسال بود که به دعوت وزیر ارتباطات کسب و کارهای اقتصاد دیجیتال در این وزارتخانه حضور یافتند تا مشکلات مطرح کنند؛ موضوع بیمه رانندگان تاکسی های اینترنتی یکی از چالش هایی بود که در این جلسه مطرح شد؛ مصطفی سالاری مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی در این نشست با تاکید بر اینکه قانون تامین اجتماعی صراحت دارد که فردی که از کارفرما یا مشتری مزدی دریافت می کند باید از سوی کارفرما بیمه شود، گفت: معتقدیم این بیمه باید اجباری باشد و هیچ صنفی از این موضوع مستثنی نیست، حتی رانندگان تاکسی های آنلاین.

وی با بیان اینکه حتی در کشور ما یک رشته از بیمه های تجاری که اجباری نیستند هم اجباری شده که بیمه شخص ثالث است، اظهار داشت: قانون حمل و نقل کالا درون و برون شهری تاکید دارد که باید تمامی افرادی که در شغل حمل و نقل هستند بیمه شوند، حتی پلیس می تواند از تردد این افراد در شهر جلوگیری کند.

مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی با اشاره به اینکه پلتفرم های تاکسی های آنلاین از نگاه این سازمان کارفرما محسوب می شوند، تصریح کرد: ما به دنبال حل موضوع بیمه رانندگان تاکسی های آنلاین هستیم و حتی آمادگی داریم که این پلتفرم را به عنوان هماهنگ کننده میان درخواست کننده و خدمات دهنده شناسایی کنیم تا بتوانیم بیمه افراد شاغل در این پلتفرم ها با افزایش قیمت ها از درخواست کننده دریافت کنیم.

وی با بیان اینکه معتقدیم باید تمامی رانندگان این پلتفرم ها تحت پوشش بیمه قرار گیرند، افزود: این سازمان همچنین مخالف آزمایش های و نسخه های آنلاین است زیرا آزمایش آنلاین به تعداد نامحدود می تواند از سوی پزشکان نوشته شود درحالیکه تنها کسانی باید از این امکانات استفاده کنند که موقعیت ویژه ای دارند.

سالاری تصریح کرد: همچنین اگر بخواهیم تمامی مردم یک کشور را چکاپ کنیم به هیچ عنوان امکان پذیر نیست و تنها کسانی باید مورد رسیدگی قرار گیرند که دارای ریسک بالایی باشند.

چه باید کرد؟

به نظر می رسد که بیمه اجباری رانندگان تاکسی های اینترنتی در عین حال که می‌تواند حمایت اجتماعی و امنیت شغلی برای آنها ایجاد کند، اما اگر بدون توجه به شرایط واقعی اجرا شود، ممکن است باعث اختلالات گسترده ای در نظم شغلی جامعه ایجاد کند؛ بر اساس آمار پلیس حدود 15 میلیون نفر به عنوان راننده اعم از تمام وقت و پاره وقت با سکوهای اینترنتی همکاری می کنند که این امر ضرورت اجرای درست این طرح و تعادل بین حمایت اجتماعی و توان مالی رانندگان را دوچندان می کند.

همانگونه که مدیران کسب و کارهای اینترنتی هم تاکید کردند راهکارهای اصلاح بیمه رانندگان تاکسی اینترنتی در ایران شامل بازگشت به بیمه اختیاری، کاهش سهم پرداختی رانندگان، حمایت مالی دولت و طراحی مدل‌های منعطف است تا هم امنیت اجتماعی ایجاد شود و هم فشار مالی بر رانندگان و مسافران کاهش یابد.